Namaz Vakitleri

23 Şevvâl 1445
02 Mayıs 2024
İmsak
04:14
Güneş
05:54
Öğle
13:06
İkindi
16:57
Akşam
20:09
Yatsı
21:41
Detaylı Arama

İnsanın Yaratılması ve Melekler

Prof. Dr. Mahmud Es'ad COŞAN

Tefsir Dersleri
15 Zilka'de 1419 / 02.03.1999
AKRA

İçerik

Allah’ın Bir Halife Yaratacağını Bildirmesi

Halîfe Ne Demek?

Meleklerin Soru Sormaları

Ben Sizin Bilmediğinizi Bilirim

Halifenin Lüzûmu

Halife Olmanın Şartları

Bu Devirde İslâm’ın Sahibi Yok!

Açıklama

Hocamız, Gönül dostumuz, Mürebbi'miz Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN’ın, kutsal kitabımız Kur'an-ı Kerim'in daha iyi anlaşılması için yaptığı sohbetler Ak-Radyo’da başladı (29. 09. 1998).

Bu sohbetler bir saat kadar sürüyordu ve salı akşamları Ak-Radyodan yayınlanıyordu. 4 Şubat 2001 günü elim bir trafik kazası sonucu vefat edinceye kadar devam etti. Vefat etmeden önce yaptıkları son sohbette, Bakara Sûresi’nin 223. ayeti anlatılmıştır.

Hocamız bu sohbetlerinde İbn-i Kesir tefsirini takip ediyordu. Zaman zaman Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır tefsirinden ve İsmâil Hakkı Bursevî Hazretleri’nin tefsirinden nakiller yaptığı da oluyordu. Fâtiha’dan başlayıp, sırayla her sohbette birkaç ayet okuyup izah ederek sohbetlerini sürdürüyordu. 30 Ocak 2001 günü yaptığı son tefsir sohbetinde, Bakara Sûresi’nin 224. ayetine kadar gelmişti.

Derslerde, önce o gün izah edilecek ayet-i kerimelerin metinleri okunuyor, kısaca meali veriliyor. Sonra ayetlerin sebeb-i nüzûlü hadis-i şeriflerle izah ediliyor. Ondan sonra, ilgili diğer ayetlerle ve hadis-i şeriflerle ayeti kerimelerin açıklaması yapılıyor. Ashaptan, tabiinden görüşler naklediliyor. Sohbetin sonunda da çıkartılacak dersler anlatılıyor ve günümüzde neler yapmamız gerektiği hakkında tavsiyelerde bulunuluyor.

Tümünü Göster
İzledim/Dinledim, Hediyemi Al Hata Bildir/Öneride Bulun

Konuşma Metni

es-Selâmu aleyküm ve rahmetullâhi ve berekâtühû! es-Selâmu aleyküm ve rahmetullâhi ve berekâtühû!

 Allah'ın selâmı, rahmeti, bereketi üzerinize olsun.Allah'ın selâmı, rahmeti, bereketi üzerinize olsun. Size seyahat esnasında, hac yolunda bu tefsir sohbetimi yapıyorum.Size seyahat esnasında, hac yolunda bu tefsir sohbetimi yapıyorum. Bugünkü sohbetimizin mevzuu olan âyet-i kerîme Bakara sûresinin 30. âyet-i kerîmesi.Bugünkü sohbetimizin mevzuu olan âyet-i kerîme Bakara sûresinin 30. âyet-i kerîmesi. Bir âyet-i kerîme... Allahu Teâlâ hazretleri Bakara sûre-i şerîfesinin 30. âyet-i kerîmesinde buyuruyor ki; Bir âyet-i kerîme...

Allahu Teâlâ hazretleri Bakara sûre-i şerîfesinin 30. âyet-i kerîmesinde buyuruyor ki;

 Bismillâhirrahmânirrahim. Ve iz kâle rabbüke li'l-melâiketi innî câilun fi'l-ardı halîfetenBismillâhirrahmânirrahim.

Ve iz kâle rabbüke li'l-melâiketi innî câilun fi'l-ardı halîfeten kâlû e tec'alü fîhâ men yufsidü fîhâ ve yesfikü'd-dimâe ve nahnu nüsebbihu bi-hamdikekâlû e tec'alü fîhâ men yufsidü fîhâ ve yesfikü'd-dimâe ve nahnu nüsebbihu bi-hamdike ve nukaddisü leke kâle innî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. ve nukaddisü leke kâle innî a'lemu mâ lâ ta'lemûn.

Bu âyet-i kerîme, insanoğlunun yaratılmasından önce Allahu Teâlâ hazretlerininBu âyet-i kerîme, insanoğlunun yaratılmasından önce Allahu Teâlâ hazretlerinin insanları yaratacağını meleklere bildirmesi üzerine meleklerin de;insanları yaratacağını meleklere bildirmesi üzerine meleklerin de; "Yeryüzünde böyle bir mahluk yaratacaksın yâ Rabbi;"Yeryüzünde böyle bir mahluk yaratacaksın yâ Rabbi; onlar yeryüzünde fesat çıkartacaklar, kanlar dökecekler.onlar yeryüzünde fesat çıkartacaklar, kanlar dökecekler. Halbuki biz seni tesbih ediyoruz, seni takdis ediyoruz." demeleri;Halbuki biz seni tesbih ediyoruz, seni takdis ediyoruz." demeleri; Allahu Teâlâ hazretlerinin de; "Ben sizin bilmediklerinizi bilirim." buyurması konusunda. Allahu Teâlâ hazretlerinin de; "Ben sizin bilmediklerinizi bilirim." buyurması konusunda.

Âyet-i kerîme bu. Şimdi izahına geçelim. Ve iz kâle rabbüke li'l-melâiketi. Âyet-i kerîme bu. Şimdi izahına geçelim.

Ve iz kâle rabbüke li'l-melâiketi.

İz, Arapça'da bir edattır, zaman bildirir. İzâ da zaman bildirir.İz, Arapça'da bir edattır, zaman bildirir. İzâ da zaman bildirir. İz'den sonra bir elif de gelip izâ olursa "o vakit ki" mânasına gelir. Mesela; İz'den sonra bir elif de gelip izâ olursa "o vakit ki" mânasına gelir. Mesela;

İzâ câe nasrullâhi. "O vakit ki Allah'ın nusreti [yardımı] geldi, geldiği zaman." İzâ câe nasrullâhi. "O vakit ki Allah'ın nusreti [yardımı] geldi, geldiği zaman."

İngilizcesi when gibi, "o vakit ki" mânasına gelir.İngilizcesi when gibi, "o vakit ki" mânasına gelir. İz olunca da, "Hani o vakit var ya, [hatırla], an o zamanı ki..." mânasına gelir.İz olunca da, "Hani o vakit var ya, [hatırla], an o zamanı ki..." mânasına gelir. Eski, mâzide olmuş bir olayın yâdı, hatırlatılması bahis konusu olduğu zaman kullanılan bir edat. Eski, mâzide olmuş bir olayın yâdı, hatırlatılması bahis konusu olduğu zaman kullanılan bir edat.

 Ve iz kâle. "Hani hatırla o zamanı ki..."Ve iz kâle. "Hani hatırla o zamanı ki..." Rabbüke. "Senin Rabbin ey Muhammed-i Mustafâ, ey benim Resûlüm..." Rabbüke. "Senin Rabbin ey Muhammed-i Mustafâ, ey benim Resûlüm..."

 Rabbüke'de ke zamiri geldiği için, "senin Rabbin" diye hitabın Peygamber Efendimiz'e olduğu aşikâr oluyor. Rabbüke'de ke zamiri geldiği için, "senin Rabbin" diye hitabın Peygamber Efendimiz'e olduğu aşikâr oluyor.

 Li'l-melâiketi. "Meleklere Rabbin demişti ki:" Li'l-melâiketi. "Meleklere Rabbin demişti ki:"

İnnî câilun fîl-ardı halîfeten. "Ben yeryüzünde bir halife yapacağım!" İnnî câilun fîl-ardı halîfeten. "Ben yeryüzünde bir halife yapacağım!"

 Bu iz, "İşte o zamanı hatırla, o zaman var ya..." mânasına gelen bir edat.Bu iz, "İşte o zamanı hatırla, o zaman var ya..." mânasına gelen bir edat. Birçok âyet-i kerîmelerin başında, böyle mâzide olan bir şeyi yâd etmek,Birçok âyet-i kerîmelerin başında, böyle mâzide olan bir şeyi yâd etmek, hatırlatmak bahis konusu olduğu zaman geçer. Mesela: hatırlatmak bahis konusu olduğu zaman geçer. Mesela:

Ve iz yerfeu İbrâhîmü'l-kavâide mine'l-beyti ve İsmâîl.Ve iz yerfeu İbrâhîmü'l-kavâide mine'l-beyti ve İsmâîl. "Hani, yâd eyle, [hatırla] o zamanı ki İbrahim Beytullah'ın temellerini yükseltiyordu"Hani, yâd eyle, [hatırla] o zamanı ki İbrahim Beytullah'ın temellerini yükseltiyordu ve İsmail de ona yardım ediyordu." Böyle birçok âyet-i kerîmelerde geçiyor. ve İsmail de ona yardım ediyordu."

Böyle birçok âyet-i kerîmelerde geçiyor.

 Kâle "dedi" demek. Ama biz "Allahu Teâlâ hazretleri dedi." demiyoruz, edeben "buyurdu" diyoruz.Kâle "dedi" demek. Ama biz "Allahu Teâlâ hazretleri dedi." demiyoruz, edeben "buyurdu" diyoruz. Çünkü "dedi" sözü sıradan insanların birbirleriyle konuşmasında çok kullanılan bir kelime.Çünkü "dedi" sözü sıradan insanların birbirleriyle konuşmasında çok kullanılan bir kelime. Onun için biz Allahu Teâlâ hazretleri kâle fiilini kullandığı zaman hürmeten "buyurdu ki" diyoruz.Onun için biz Allahu Teâlâ hazretleri kâle fiilini kullandığı zaman hürmeten "buyurdu ki" diyoruz. Buyurmak aslında "emretmek" demek.Buyurmak aslında "emretmek" demek. Onun her sözü bir emir, başımızın tacı olduğu için öyle bir edeble söylüyoruz, tercümeyi öyle yapıyoruz. Onun her sözü bir emir, başımızın tacı olduğu için öyle bir edeble söylüyoruz, tercümeyi öyle yapıyoruz.

 Rabbüke. "Ey Resûlüm, senin Rabbin..."Rabbüke. "Ey Resûlüm, senin Rabbin..." Peygamber Efendimiz'e Allahu Teâlâ hazretleri "Ben Azîmüşşân" demiyor,Peygamber Efendimiz'e Allahu Teâlâ hazretleri "Ben Azîmüşşân" demiyor, "Senin Rabbin" diye bildiriyor. Kendisinin böyle dediğini bu ifadeyle bildiriyor."Senin Rabbin" diye bildiriyor. Kendisinin böyle dediğini bu ifadeyle bildiriyor. Böyle kullanma azamet ifade eden bir kullanma.Böyle kullanma azamet ifade eden bir kullanma. "Ben böyle söyledim." demeyip de "Senin Rabbin hani demişti ki..." diye söylemek"Ben böyle söyledim." demeyip de "Senin Rabbin hani demişti ki..." diye söylemek Arapça'da bir saygı ve azamet ifade eden kullanım şekli. Arapça'da bir saygı ve azamet ifade eden kullanım şekli.

 Melâiketi, "melek" kelimesinin çoğulu. Emlâk diye de çoğulu gelir.Melâiketi, "melek" kelimesinin çoğulu. Emlâk diye de çoğulu gelir. Ama emlâk "mülk" kelimesinin de çoğulu olduğundan biz onu pek kullanmıyoruz.Ama emlâk "mülk" kelimesinin de çoğulu olduğundan biz onu pek kullanmıyoruz. Fakat hadîs-i şerîflerde ve başka ibarelerde bazen emlâk sözü de geçer.Fakat hadîs-i şerîflerde ve başka ibarelerde bazen emlâk sözü de geçer. Emlâk ve melâike, "melekler" demek. Allahu Teâlâ hazretlerinin yarattığı mübarek varlıklar.Emlâk ve melâike, "melekler" demek. Allahu Teâlâ hazretlerinin yarattığı mübarek varlıklar. Melekler Allah'a hiç âsi olmayan, emrettiğini derhal yapan mutî varlıklar, itaatkâr varlıklar. Melekler Allah'a hiç âsi olmayan, emrettiğini derhal yapan mutî varlıklar, itaatkâr varlıklar.

 "Rabbin hani meleklere demişti ya, o zamanı hatırla..." "Rabbin hani meleklere demişti ya, o zamanı hatırla..."

Tabii "hatırla" denmiyor, biz onu sözün gelişi olarak bu makamda söylendiğini ifade ediyoruz.Tabii "hatırla" denmiyor, biz onu sözün gelişi olarak bu makamda söylendiğini ifade ediyoruz. Hatırla ve hatırlat...Hatırla ve hatırlat... Yani "Kendin bil ve bunu da kavmine anlat ve onlar da bilsinler meseleyi,Yani "Kendin bil ve bunu da kavmine anlat ve onlar da bilsinler meseleyi, bu hususa muttali olsunlar." demek. İnnî câilun. Câil, ceale fiilinden ism-i fâil.bu hususa muttali olsunlar." demek.

İnnî câilun. Câil, ceale fiilinden ism-i fâil. "Muhakkak ki ben yapıcıyım." Fi'l-ardı hâlifeten. "Yeryüzünde bir halife yapıcıyım." demek,"Muhakkak ki ben yapıcıyım." Fi'l-ardı hâlifeten. "Yeryüzünde bir halife yapıcıyım." demek, "yapacağım" mânasına; isim cümlesinde ism-i fâil kullanıldığı zaman [anlamı bu şekilde olur.]"yapacağım" mânasına; isim cümlesinde ism-i fâil kullanıldığı zaman [anlamı bu şekilde olur.] İstikbalde böyle olacak, insan nesli daha yaratılmamış. İstikbalde böyle olacak, insan nesli daha yaratılmamış.

 İnnî câilun fi'l-ardı hâlifeten. "Yeryüzünde bir halife yapıcıyım." İnnî câilun fi'l-ardı hâlifeten. "Yeryüzünde bir halife yapıcıyım."

"Ben yapanım" sözü, "yapacağım" mânasında kullanıla[bilir,] o da Arapça'nın özelliklerinden;"Ben yapanım" sözü, "yapacağım" mânasında kullanıla[bilir,] o da Arapça'nın özelliklerinden; Arapça'da bazen istikbale ait bir şeyi yaparken böyle ifadeyle anlatılır.Arapça'da bazen istikbale ait bir şeyi yaparken böyle ifadeyle anlatılır. Tabii istikbal siygası da ayrıca var. Ceale "kılmak, yapmak" mânasına geliyor.Tabii istikbal siygası da ayrıca var.

Ceale "kılmak, yapmak" mânasına geliyor. Ama "yaratmak" mânasına da kullanılır. Bir çok âyet-i kerîmelerde "yaratmak" mânasına da geçer. Ama "yaratmak" mânasına da kullanılır. Bir çok âyet-i kerîmelerde "yaratmak" mânasına da geçer.

Burada da; "'Yeryüzünde bir halife yaratacağım!' diye senin Rabbin meleklere demişti ya;Burada da; "'Yeryüzünde bir halife yaratacağım!' diye senin Rabbin meleklere demişti ya; işte o zamanı hatırla, hatırlat, yâd et!" mânasına geliyor.işte o zamanı hatırla, hatırlat, yâd et!" mânasına geliyor. Allahu Teâlâ hazretleri[nin] bir halife yaratacağını meleklere bildirmiş olduğunu bu cümleden anlıyoruz. Allahu Teâlâ hazretleri[nin] bir halife yaratacağını meleklere bildirmiş olduğunu bu cümleden anlıyoruz.

 Halîfe ne demek? Halîfe, faîle vezninde bir kelime. Halefe-yahlufu-halefen fiilinden geliyor.Halîfe ne demek?

Halîfe, faîle vezninde bir kelime. Halefe-yahlufu-halefen fiilinden geliyor. "Bir kimsenin birisinin yerine ondan sonra o işi yapmaya geçmesi, devam etmesi, halef olması,"Bir kimsenin birisinin yerine ondan sonra o işi yapmaya geçmesi, devam etmesi, halef olması, arkasından gelmesi, onun yerine oturması, o işi yapması" mânasına bir fiil bu.arkasından gelmesi, onun yerine oturması, o işi yapması" mânasına bir fiil bu. Aslında half "arka" demek; yani "birisinin arkasından o işi yapmayı devam ettiren" mânasına geliyor. Aslında half "arka" demek; yani "birisinin arkasından o işi yapmayı devam ettiren" mânasına geliyor.

 Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz müslümanları yetiştirdi, İslâm'ı tebliğ etti,Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz müslümanları yetiştirdi, İslâm'ı tebliğ etti, kendisine indirilmiş olan Kur'ân-ı Kerîm'i onlara öğrettikten sonrakendisine indirilmiş olan Kur'ân-ı Kerîm'i onlara öğrettikten sonra bir düzenli toplum meydana geldi ve bu bir devlet hâline geldi; Medine Devleti...bir düzenli toplum meydana geldi ve bu bir devlet hâline geldi; Medine Devleti... Hatta Peygamber Efendimiz çarşı pazarın usullerini, kurallarını koydu.Hatta Peygamber Efendimiz çarşı pazarın usullerini, kurallarını koydu. "Medine Anayasası" diye onun maddeleri Prof. Hamidullah Bey'in kitaplarında yazılıdır."Medine Anayasası" diye onun maddeleri Prof. Hamidullah Bey'in kitaplarında yazılıdır. Her şeyi düzenledi. Sonra kendisi civardaki devletlere elçiler gönderdi:Her şeyi düzenledi. Sonra kendisi civardaki devletlere elçiler gönderdi: "Ben Allah'ın Resûlüyüm. Allah bana Kur'ân-ı Kerîm'i indirdi. "Ben Allah'ın Resûlüyüm. Allah bana Kur'ân-ı Kerîm'i indirdi. İslâm dinini öğrettirdi, yeryüzüne koydu.İslâm dinini öğrettirdi, yeryüzüne koydu. İslâm'ı hak din olarak razı olduğunu beyan etti, Allah indinde geçerli olan din İslâm'dır,İslâm'ı hak din olarak razı olduğunu beyan etti, Allah indinde geçerli olan din İslâm'dır, siz de müslüman olun!" diye onun zamanında sağ olan, yaşamakta olan hükümdarlara siz de müslüman olun!" diye onun zamanında sağ olan, yaşamakta olan hükümdarlara İslâm'ı tebliğ etmek için elçiler gönderdi. Kendisine elçiler geldi.İslâm'ı tebliğ etmek için elçiler gönderdi. Kendisine elçiler geldi. Bizans imparatoru Herakliyus'a elçi gönderdi. Bizans imparatoru Herakliyus'a elçi gönderdi. O zamanki Habeş imparatoru Necâşi müslüman oldu.O zamanki Habeş imparatoru Necâşi müslüman oldu. Hatta vefat edince Peygamber Efendimiz gıyabında cenaze namazı kıldı.Hatta vefat edince Peygamber Efendimiz gıyabında cenaze namazı kıldı. Mısır emirine mektup ve hediyeyle elçi gönderdi. Mısır emirine mektup ve hediyeyle elçi gönderdi. O da birtakım hediyeler ile gönül alıcı şekilde elçileri geri gönderdi. İran'a elçi gönderdi.O da birtakım hediyeler ile gönül alıcı şekilde elçileri geri gönderdi. İran'a elçi gönderdi. İran hükümdarı Peygamber Efendimiz'in mektubunu parçaladı ve elçisini şehit eyledi.İran hükümdarı Peygamber Efendimiz'in mektubunu parçaladı ve elçisini şehit eyledi. O zaman Peygamber Efendimiz; "Benim mektubumu parçaladığı gibiO zaman Peygamber Efendimiz; "Benim mektubumu parçaladığı gibi onun da mülkü parça parça olsun! Allah dağıtsın, parçalasın!" diye beddua edinceonun da mülkü parça parça olsun! Allah dağıtsın, parçalasın!" diye beddua edince -Neler söylediğini şu anda teferruatıyla hatırlayamıyorum.- oğlu o hükümdarı öldürdü.-Neler söylediğini şu anda teferruatıyla hatırlayamıyorum.- oğlu o hükümdarı öldürdü. Böylece Allah onu cezalandırdı. Mülkü de hazineleriyle müslümanların eline geçti. Böylece Allah onu cezalandırdı. Mülkü de hazineleriyle müslümanların eline geçti.

Yani Medine'de tam bir devlet düzeni kuruldu, onu anlatmak istiyoruz, asıl mesele [o.] Yani Medine'de tam bir devlet düzeni kuruldu, onu anlatmak istiyoruz, asıl mesele [o.]

Ondan sonra da Peygamber Efendimiz'in arkasından bu düzenin,Ondan sonra da Peygamber Efendimiz'in arkasından bu düzenin, İslâmî yönetimin devam etmesi için müslümanlar başlarına birisini seçtiler.İslâmî yönetimin devam etmesi için müslümanlar başlarına birisini seçtiler. Bu ehli sünnetin inancına göre nass ile Ebû Bekr-i Sıddîk radıyallahu anh idi. Bu ehli sünnetin inancına göre nass ile Ebû Bekr-i Sıddîk radıyallahu anh idi. Arkasından o makama geçtiği için ona; Halîfetü Resûlillâh "Allah'ın Resûlü'nün halifesi" denildi.Arkasından o makama geçtiği için ona; Halîfetü Resûlillâh "Allah'ın Resûlü'nün halifesi" denildi. Böylece halife sözü, "müslümanların yönetimindeBöylece halife sözü, "müslümanların yönetiminde en yüksek selâhiyete sahip, en büyük yönetici, başkan" mânasına o zamandan beri böyle kullanıldı. en yüksek selâhiyete sahip, en büyük yönetici, başkan" mânasına o zamandan beri böyle kullanıldı.

Her ne kadar müslümanlar bir tek yöneticinin idaresinde olmayı devam ettiremedilerHer ne kadar müslümanlar bir tek yöneticinin idaresinde olmayı devam ettiremediler ve parçalandılarsa da; Osmanlılar o hilafet müessesesini Abbasîlerdenve parçalandılarsa da; Osmanlılar o hilafet müessesesini Abbasîlerden naklen kendilerine devraldılar ve uzun zaman, asırlarca bu hilafet Osmanlılar'da bulundu. naklen kendilerine devraldılar ve uzun zaman, asırlarca bu hilafet Osmanlılar'da bulundu.

"Senin Rabbin meleklere; 'Yeryüzünde ben bir halife yapacağım, yaratacağım!' dedi." "Senin Rabbin meleklere; 'Yeryüzünde ben bir halife yapacağım, yaratacağım!' dedi."

 Tabii biz halife kelimesini bildiğimiz için, hilafet müessesesini bildiğimiz zamanTabii biz halife kelimesini bildiğimiz için, hilafet müessesesini bildiğimiz zaman hemen bir devlet başkanı, bir yönetici hatırlıyoruz.hemen bir devlet başkanı, bir yönetici hatırlıyoruz. Ama müfessirlerin ilk izahı böyle değil, ittifak ettikleri mâna bu değil. Şöyle tefsir ediyorlar: Ama müfessirlerin ilk izahı böyle değil, ittifak ettikleri mâna bu değil. Şöyle tefsir ediyorlar:

 Ey, edat-ı tefsirdir. Daha önceki ibarenin açıklaması olacağı zaman başına ey gelir.Ey, edat-ı tefsirdir. Daha önceki ibarenin açıklaması olacağı zaman başına ey gelir. Biz ey'i hitap olarak kullanıyoruz. "Ey filanca..." diye Arapça'da o mâna da var. Biz ey'i hitap olarak kullanıyoruz. "Ey filanca..." diye Arapça'da o mâna da var. Fakat ey, "yani" mânasına gelir.Fakat ey, "yani" mânasına gelir. "Yani" sözü de çekimli bir muzâri fiil olduğundan bazen ya'nî diye kullanılır."Yani" sözü de çekimli bir muzâri fiil olduğundan bazen ya'nî diye kullanılır. Yani gâib siygası, üçüncü tekil şahıs. Bazen de makamına göre a'nî diye kullanılır;Yani gâib siygası, üçüncü tekil şahıs. Bazen de makamına göre a'nî diye kullanılır; "Ben diyorum ki" mânasına mütekellim siygası, yani birinci tekil şahıs."Ben diyorum ki" mânasına mütekellim siygası, yani birinci tekil şahıs. Onun için yaniden daha çok kullanılan ey, edat-ı tefsir. Onun için yaniden daha çok kullanılan ey, edat-ı tefsir.

Ey kavmen yahlüfü ba'duhüm ba'dan karnen ba'de karnin ve cîlen ba'de cîlin diye açıklamışlar.Ey kavmen yahlüfü ba'duhüm ba'dan karnen ba'de karnin ve cîlen ba'de cîlin diye açıklamışlar. Halife sözünün sahih ciddi tefsir kitaplarında ilk açıklaması bu.Halife sözünün sahih ciddi tefsir kitaplarında ilk açıklaması bu. Yani "Bir kavim yaratacağım ki ondan sonrası evvelkilere halef olacak;Yani "Bir kavim yaratacağım ki ondan sonrası evvelkilere halef olacak; bir asırdan sonra gelen öteki asırdakiler evvelki asırdakilere halef olacak,bir asırdan sonra gelen öteki asırdakiler evvelki asırdakilere halef olacak, sonraki nesiller önceki nesillere halef olacak." demek mânasını almışlar. sonraki nesiller önceki nesillere halef olacak." demek mânasını almışlar. Buna delil olarak da başka âyet-i kerîmeleri de gösteriyorlar. Mesela bir âyet-i kerîmede geçiyor ki; Buna delil olarak da başka âyet-i kerîmeleri de gösteriyorlar. Mesela bir âyet-i kerîmede geçiyor ki;

Hüve'llezî cealeküm halâife fi'l-ardı. "Sizleri yeryüzünün halifeleri kılan O Allah'tır." Hüve'llezî cealeküm halâife fi'l-ardı. "Sizleri yeryüzünün halifeleri kılan O Allah'tır."

 Yani bütün insanlar halife oluyor. Yani bütün insanlar halife oluyor.

Ve yec'alüküm hulefâe'l-ardı. "Ve sizleri yeryüzünün halifeleri kıldı." Ve yec'alüküm hulefâe'l-ardı. "Ve sizleri yeryüzünün halifeleri kıldı."

Başka bir âyette "bu iyi insanlar" diye birilerini anlattıktan sonra: Başka bir âyette "bu iyi insanlar" diye birilerini anlattıktan sonra:

Fe-halefe min ba'dihim halfün edâu's-salâte ve'ttebeu'ş-şehevâti fe-sevfe yelkavne gayyâ.Fe-halefe min ba'dihim halfün edâu's-salâte ve'ttebeu'ş-şehevâti fe-sevfe yelkavne gayyâ. "Onların arkasından birtakım halef-selef meselesinde başkaları geldi, başka nesiller geldi."Onların arkasından birtakım halef-selef meselesinde başkaları geldi, başka nesiller geldi. Onlar namazı bıraktılar, şehvetlerine tâbi oldular. Onlar cehenneme atılacaklar." [buyuruluyor]. Onlar namazı bıraktılar, şehvetlerine tâbi oldular. Onlar cehenneme atılacaklar." [buyuruluyor].

 Bu âyetlerden anlaşılıyor ki; "Halife yaratacağım." [derken] halfun ba'de halfin,Bu âyetlerden anlaşılıyor ki; "Halife yaratacağım." [derken] halfun ba'de halfin, yani "Peş peşe nesiller boyu birbirlerine halef ola ola devam edecek birtakım varlıklar yaratacağım."yani "Peş peşe nesiller boyu birbirlerine halef ola ola devam edecek birtakım varlıklar yaratacağım." mânasına demiş olduğunu ifade ediyorlar. Tabii bu bir açıklama. mânasına demiş olduğunu ifade ediyorlar.

Tabii bu bir açıklama.

Halîfeten cins isim olarak gelmiş. İnnî câilun fi'l-ardı halîfete demiyor.Halîfeten cins isim olarak gelmiş. İnnî câilun fi'l-ardı halîfete demiyor. Belirli bir kelime olarak, belirli bir şahsı kasteder şekilde olsaydıBelirli bir kelime olarak, belirli bir şahsı kasteder şekilde olsaydı -Arapça'da- elif-lamlı gelecekti, mârife gelecekti. Halîfeten gelmiş.-Arapça'da- elif-lamlı gelecekti, mârife gelecekti. Halîfeten gelmiş. O zaman buradan anlaşılıyor ki böyle cins isim olarak gelmesi, özel isim olarak,O zaman buradan anlaşılıyor ki böyle cins isim olarak gelmesi, özel isim olarak, belirli isim olarak gelmemesi; lem yürid âdeme aynenbelirli isim olarak gelmemesi; lem yürid âdeme aynen ilk insan, Ebu'l-beşer Hz. Âdem aleyhisselâm'ı kastetmediği anlaşılıyor. ilk insan, Ebu'l-beşer Hz. Âdem aleyhisselâm'ı kastetmediği anlaşılıyor.

Zaten melekler de; "Yeryüzünde fesat çıkartan ve kanlar döken bir varlık mı yaratacaksın?" diyeZaten melekler de; "Yeryüzünde fesat çıkartan ve kanlar döken bir varlık mı yaratacaksın?" diye söyledikleri için, Hz. Âdem de Allah'ın peygamberi olduğundan,söyledikleri için, Hz. Âdem de Allah'ın peygamberi olduğundan, peygamberler de büyük günahları işlemekten mâsum olduklarından,peygamberler de büyük günahları işlemekten mâsum olduklarından, Âdem aleyhisselâm'ın kastedilmediği oradan da anlaşılıyor. Âdem aleyhisselâm'ın kastedilmediği oradan da anlaşılıyor.

Yeryüzünde böyle bir varlık cinsi yaratılacağını, yaratacağını Allahu Teâlâ hazretleri bildirmiş oluyor.Yeryüzünde böyle bir varlık cinsi yaratılacağını, yaratacağını Allahu Teâlâ hazretleri bildirmiş oluyor. Tabii melekler de; kâlû. "Dediler ki;" Tabii melekler de; kâlû. "Dediler ki;"

"O olayı hatırlamaya devam et, bilmeye devam et, anlat bunları kavmine!" diye ifade devam ediyor. "O olayı hatırlamaya devam et, bilmeye devam et, anlat bunları kavmine!" diye ifade devam ediyor.

E tec'alü fîhâ men yufsidü fîhâ ve yesfikü'd-dimâ'. Buradaki e, soru edatıdır. E tec'alü fîhâ.E tec'alü fîhâ men yufsidü fîhâ ve yesfikü'd-dimâ'. Buradaki e, soru edatıdır. E tec'alü fîhâ. "Yaratıyor musun, yaratacak mısın yâ Rabbi? Men yufsidü fîhâ."Yaratıyor musun, yaratacak mısın yâ Rabbi? Men yufsidü fîhâ. "O kimseleri, o varlıkları ki orada ortalığı ifsat ediyorlar." "O kimseleri, o varlıkları ki orada ortalığı ifsat ediyorlar."

"İfsat eden, bozan, fesat çıkartan varlıkları mı yaratacaksın?" "İfsat eden, bozan, fesat çıkartan varlıkları mı yaratacaksın?"

Ve yesfikü'd-dimâ'. "Kanlar döken varlıkları mı yaratacaksın?" Ve nahnu nüsebbihu bi-hamdike. Ve yesfikü'd-dimâ'. "Kanlar döken varlıkları mı yaratacaksın?"

Ve nahnu nüsebbihu bi-hamdike.

Bu ve ile başlayan cümle hal cümlesi. Nahnu, Arapça'da "biz" demek. Bu ve ile başlayan cümle hal cümlesi. Nahnu, Arapça'da "biz" demek.

 Nüsebbihu bi-hamdike. "Biz sana hamd ederek seni tesbih ediyoruz."Nüsebbihu bi-hamdike. "Biz sana hamd ederek seni tesbih ediyoruz." Ve nukaddisü lek. "Seni takdis ediyoruz." Ve nukaddisü lek. "Seni takdis ediyoruz."

"Biz seni tesbih ederken, hamd ederek seni takdis ederken, bu vaziyetteyken,"Biz seni tesbih ederken, hamd ederek seni takdis ederken, bu vaziyetteyken, hal bu iken, durum böyleyken orada sen fesat çıkartacak,hal bu iken, durum böyleyken orada sen fesat çıkartacak, kanlar dökecek bir varlık cinsi mi yaratacaksın?" dediler melekler... kanlar dökecek bir varlık cinsi mi yaratacaksın?" dediler melekler...

 Tabii meleklerin bu sözü itiraz değil, kesin olarak. Haset de değil, kıskanmak da değil. Neden? Tabii meleklerin bu sözü itiraz değil, kesin olarak. Haset de değil, kıskanmak da değil.

Neden?

Çünkü meleklerin vasfında Allahu Teâlâ hazretleri buyuruyor ki; Çünkü meleklerin vasfında Allahu Teâlâ hazretleri buyuruyor ki;

 Lâ yesbikûnehû bi'l-kavli.Lâ yesbikûnehû bi'l-kavli. Allah'ın razı gelmeyeceği, onlara müsaade etmediği bir sözü söyleyecek varlıklar değil onlar. Allah'ın razı gelmeyeceği, onlara müsaade etmediği bir sözü söyleyecek varlıklar değil onlar.

Onlar öyle nefsâniyete sahip varlıklar değil. Nefsi olan insan.Onlar öyle nefsâniyete sahip varlıklar değil. Nefsi olan insan. Nefsinden dolayı nefsi kabarır, nefsine mağlub olur, itiraz eder; kızar, itiraz eder; Nefsinden dolayı nefsi kabarır, nefsine mağlub olur, itiraz eder; kızar, itiraz eder; kıskanır, haset eder, itiraz eder... kıskanır, haset eder, itiraz eder... Melekler böyle nefsâniyetten müberrâ olarak yaratılmış olduklarından onların böyle bir [durumu] yok. Melekler böyle nefsâniyetten müberrâ olarak yaratılmış olduklarından onların böyle bir [durumu] yok.

Sonra: Lâ ya'sûna'llâhe mâ emerahüm ve yef'alûne mâ yü'merûn.Sonra:

Lâ ya'sûna'llâhe mâ emerahüm ve yef'alûne mâ yü'merûn. "Bu varlıklar ne emrederse onu yaparlar, Allah'a âsi gelmezler." "Bu varlıklar ne emrederse onu yaparlar, Allah'a âsi gelmezler."

Onun için bu sözleri itiraz değildir, haset değildir.Onun için bu sözleri itiraz değildir, haset değildir. Tabii bu âyetleri okuyup yazan insanlardan elbette böyle söyleyenler çıkmıştır.Tabii bu âyetleri okuyup yazan insanlardan elbette böyle söyleyenler çıkmıştır. Ama kesin olarak böyle olmadığı anlaşılıyor. Peki ne oluyor? Ama kesin olarak böyle olmadığı anlaşılıyor.

Peki ne oluyor?

Birkaç şey olabilir. Bir, bilgi öğrenmek için, meselenin hikmetini anlamak için olabilir.Birkaç şey olabilir. Bir, bilgi öğrenmek için, meselenin hikmetini anlamak için olabilir. Buna isti'lâm derler, yani "bilgi almak". Ve istikşâf derler, yani "işin mahiyeti,Buna isti'lâm derler, yani "bilgi almak". Ve istikşâf derler, yani "işin mahiyeti, esrarının perdesi kaldırılsın da görülsün" mânasına.esrarının perdesi kaldırılsın da görülsün" mânasına. Öğrenmek [için] olabilir, hikmetini anlamak için izah istemek olabilir.Öğrenmek [için] olabilir, hikmetini anlamak için izah istemek olabilir. Bu soru; e tec'alü fîhâ "Öyle bir varlık mı yaratacaksın yâ Rabbi?" sözünün mânası... Bu soru; e tec'alü fîhâ "Öyle bir varlık mı yaratacaksın yâ Rabbi?" sözünün mânası...

Üçüncüsü de ne olur? Taaccüb olur, şaşırma olur.Üçüncüsü de ne olur?

Taaccüb olur, şaşırma olur. Çünkü Allahu Teâlâ hazretlerinin en sevmediği şey fitne ve fesat çıkartmaktır.Çünkü Allahu Teâlâ hazretlerinin en sevmediği şey fitne ve fesat çıkartmaktır. Âyet-i kerîme var: Vallâhu lâ yuhibbu'l-fesâd. "Allah fesadı sevmez." Âyet-i kerîme var:

Vallâhu lâ yuhibbu'l-fesâd. "Allah fesadı sevmez."

"Fitneyi, fesadı, karışıklığı, bozgunculuğu Allah sevmez." "Fitneyi, fesadı, karışıklığı, bozgunculuğu Allah sevmez."

Allah'ın sevmediği işi yapacak, kendisine âsi gelecek, zulmedecek...Allah'ın sevmediği işi yapacak, kendisine âsi gelecek, zulmedecek... Kan dökmek de çok büyük zulümdür. Kan dökmek de çok büyük zulümdür. Allahu Teâlâ hazretleri âyet-i kerîmelerdeAllahu Teâlâ hazretleri âyet-i kerîmelerde fitnenin kan dökmekten daha şiddetli olduğunu beyan etmiştir. Şaşırıyorlar.fitnenin kan dökmekten daha şiddetli olduğunu beyan etmiştir. Şaşırıyorlar. "Böyle bir varlığı Rabbimiz niye yaratıyor?!" diye taaccüb ettiklerinden, bu soruyu sormuş oluyorlar."Böyle bir varlığı Rabbimiz niye yaratıyor?!" diye taaccüb ettiklerinden, bu soruyu sormuş oluyorlar. Onların bu mahiyetini anlamak için, ya da esrarını, hikmetini, işin iç yüzünü öğrenmek için; Onların bu mahiyetini anlamak için, ya da esrarını, hikmetini, işin iç yüzünü öğrenmek için; ya da şaşkınlıklarından... Tabii şaşırıp da taaccüb ettiklerinden yine bu şeyi soruyorlar. ya da şaşkınlıklarından... Tabii şaşırıp da taaccüb ettiklerinden yine bu şeyi soruyorlar.

Sorularına karşılık... Kâle. "Allahu Teâlâ hazretleri buyurdu ki;" Sorularına karşılık... Kâle. "Allahu Teâlâ hazretleri buyurdu ki;"

 İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediğinizi bilirim." İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediğinizi bilirim."

 İnnî. "Hiç şüphe yok ki, muhakkak ki..." A'lemu. "Ben bilirim." Alime-ya'lemu'dan mütekellim siygası. İnnî. "Hiç şüphe yok ki, muhakkak ki..." A'lemu. "Ben bilirim."

Alime-ya'lemu'dan mütekellim siygası.

 Mâ lâ ta'lemûn. "Şol şeyi ki siz onu bilemiyorsunuz..." Mâ lâ ta'lemûn. "Şol şeyi ki siz onu bilemiyorsunuz..."

"Bilemeyeceğiniz, bilmediğiniz şeyleri ben bilirim!" "Bilemeyeceğiniz, bilmediğiniz şeyleri ben bilirim!"

"Bunun yaratılışında nice nice hikmetler var ki siz onları bilemezsiniz, bilmeniz mümkün değil."Bunun yaratılışında nice nice hikmetler var ki siz onları bilemezsiniz, bilmeniz mümkün değil. Ben her şeyi bildiğim için bunu yaratmayı murad eyledim." diye buyurmuş. Ben her şeyi bildiğim için bunu yaratmayı murad eyledim." diye buyurmuş.

Tabii Allahu Teâlâ hazretleri meleklerine daha yaratılmamış bir varlıktan bahsediyor, anlatıyor.Tabii Allahu Teâlâ hazretleri meleklerine daha yaratılmamış bir varlıktan bahsediyor, anlatıyor. Onlar da o yaratılmamış mahlukun yeryüzünde, istikbalde yapacağı fesat çıkartmak,Onlar da o yaratılmamış mahlukun yeryüzünde, istikbalde yapacağı fesat çıkartmak, kanlar dökmek meselesini söylüyorlar ve bu şeye taaccüb ediyorlar. Neden? kanlar dökmek meselesini söylüyorlar ve bu şeye taaccüb ediyorlar.

Neden?

 Çünkü Allahu Teâlâ hazretleri onlara bazı şeyleri bildirdi.Çünkü Allahu Teâlâ hazretleri onlara bazı şeyleri bildirdi. O yaratılmışların istikbalde yapacağı şeyleri meleklere bildirdiği için,O yaratılmışların istikbalde yapacağı şeyleri meleklere bildirdiği için, melekler de o bildirme üzerine bildikleri kadarıyla hayretlerini ifade ettiler.melekler de o bildirme üzerine bildikleri kadarıyla hayretlerini ifade ettiler. Hikmetini anlamak için böyle bir söz söylediler. Hikmetini anlamak için böyle bir söz söylediler. Ama tabii Allahu Teâlâ bildirmediği şeyleri beyan etti.Ama tabii Allahu Teâlâ bildirmediği şeyleri beyan etti. "Ben sizin bilmediklerinizi de biliyorum." Çok hikmetler var bu [anlatılanlarda...]"Ben sizin bilmediklerinizi de biliyorum." Çok hikmetler var bu [anlatılanlarda...] Nedir onlar, onları biraz sonra açıklayacağız. Nedir onlar, onları biraz sonra açıklayacağız.

 Ve nahnu nüsebbihu bi-hamdike ve nukaddisü leke.Ve nahnu nüsebbihu bi-hamdike ve nukaddisü leke. "Biz seni hamd ederek sana tesbih ediyoruz, seni takdis ediyoruz." "Biz seni hamd ederek sana tesbih ediyoruz, seni takdis ediyoruz."

Bu kelimeleri izah edelim.Bu kelimeleri izah edelim. Fesat çıkartmak ve kan dökmek meseleleri hakkında bir iki izah daha var. Fesat çıkartmak ve kan dökmek meseleleri hakkında bir iki izah daha var. Onu da sonra, sözümün arkasından söyleyeceğim. Onu da sonra, sözümün arkasından söyleyeceğim.

 Tesbih etmek, sübhânallah demek, hamd ile tesbih etmek. Nüsebbihu bi-hamdike. Tesbih etmek, sübhânallah demek, hamd ile tesbih etmek. Nüsebbihu bi-hamdike. Melekler; "Yâ Rabbi! Biz senin hamdinle seni tesbih ediyoruz." diyor. Melekler; "Yâ Rabbi! Biz senin hamdinle seni tesbih ediyoruz." diyor. Hamd ile tesbih etmek ne demek? Hamd ile tesbih etmek ne demek?

Hamdin ne olduğu, Fâtiha sûresinin ilk âyetinde açıklaması yapılmıştı. Kısaca "övmek" diyelim.Hamdin ne olduğu, Fâtiha sûresinin ilk âyetinde açıklaması yapılmıştı. Kısaca "övmek" diyelim. "Allahu Teâlâ hazretlerinin şânını ifade eden sıfatlarını beyan ederek tesbih etmek,"Allahu Teâlâ hazretlerinin şânını ifade eden sıfatlarını beyan ederek tesbih etmek, Allahu Teâlâ hazretlerini yâd etmek." demek oluyor. Allahu Teâlâ hazretlerini yâd etmek." demek oluyor.

Tesbih, "noksanlardan, eksikliklerden münezzeh olduğunu ifade etmek" demek.Tesbih, "noksanlardan, eksikliklerden münezzeh olduğunu ifade etmek" demek. İnsan mesela bir elmayı görse... Anlaşılsın diye misal bulmaya çalışıyorum, misal veriyorum.İnsan mesela bir elmayı görse... Anlaşılsın diye misal bulmaya çalışıyorum, misal veriyorum. Elma, rengi filan çok güzel... Alıyor, ısırıyor; ama daha tam olmamış.Elma, rengi filan çok güzel... Alıyor, ısırıyor; ama daha tam olmamış. "Ya bu biraz daha tadını bulmamış, ağacında 10 gün daha kalsaydı daha iyi olurdu." diyoruz."Ya bu biraz daha tadını bulmamış, ağacında 10 gün daha kalsaydı daha iyi olurdu." diyoruz. Yani tadında bir eksiklik var. Veyahut evin her şeyi güzel de bahçesi tanzim edilmemiş.Yani tadında bir eksiklik var. Veyahut evin her şeyi güzel de bahçesi tanzim edilmemiş. Diyoruz ki; "Ya ev çok güzel ama bu eve bu bahçe yakışmamış."Diyoruz ki; "Ya ev çok güzel ama bu eve bu bahçe yakışmamış." Bir şeyi eksik olduğu zaman kemâline noksan geliyor, insan ondan rahatsız oluyor. Tesbih ne demek? Bir şeyi eksik olduğu zaman kemâline noksan geliyor, insan ondan rahatsız oluyor.

Tesbih ne demek?

"Allahu Teâlâ hazretlerinin her işinin, her sıfatının tam, kâmil, mükemmel olduğunu ifade etmek" demek."Allahu Teâlâ hazretlerinin her işinin, her sıfatının tam, kâmil, mükemmel olduğunu ifade etmek" demek. "Hiçbir noksanının, eksikliğinin olmadığını ifade etmek" demek. Sübhânallah demek o..."Hiçbir noksanının, eksikliğinin olmadığını ifade etmek" demek. Sübhânallah demek o... Yani, "Yâ Rabbi! Senin hiçbir eksiğin, noksanın yok!" denmiş oluyor.Yani, "Yâ Rabbi! Senin hiçbir eksiğin, noksanın yok!" denmiş oluyor. Bu da çok kıymetli bir söz. Bu da çok kıymetli bir söz. Allahu Teâlâ hazretlerini düşünürken O'nun hiçbir acizliği, hiçbir güçsüzlüğü, hiçbir bilgisizliği;Allahu Teâlâ hazretlerini düşünürken O'nun hiçbir acizliği, hiçbir güçsüzlüğü, hiçbir bilgisizliği; daha başka bir insanların üzerinde, varlıkların üzerinde gördüğümüz zaman rahatsız olduğumuz,daha başka bir insanların üzerinde, varlıkların üzerinde gördüğümüz zaman rahatsız olduğumuz, beğenmediğimiz hiçbir eksik sıfatı yok... "Her türlü noksandan müberrâsın, münezzehsin;beğenmediğimiz hiçbir eksik sıfatı yok... "Her türlü noksandan müberrâsın, münezzehsin; her türlü kemâl sıfatları ile muttasıfsın!" diye överek meleklerher türlü kemâl sıfatları ile muttasıfsın!" diye överek melekler Allahu Teâlâ hazretlerine tesbih edip duruyorlar. Takdis ne demek? Allahu Teâlâ hazretlerine tesbih edip duruyorlar.

Takdis ne demek?

Takdis aslında "tathir; temizlemek, pâk eylemek" demek.Takdis aslında "tathir; temizlemek, pâk eylemek" demek. Yani Allahu Teâlâ hazretlerinin sıfatlarının tertemiz olduğunu, müşriklerin ifade ettiği,Yani Allahu Teâlâ hazretlerinin sıfatlarının tertemiz olduğunu, müşriklerin ifade ettiği, O'na yamadıkları, O'nun hakkında söyledikleri abuk sabuk sözlerden münezzeh olduğunu,O'na yamadıkları, O'nun hakkında söyledikleri abuk sabuk sözlerden münezzeh olduğunu, Allah'ı düşünürken kafalarında teşekkül etmiş olanAllah'ı düşünürken kafalarında teşekkül etmiş olan abuk sabuk sıfatlardan münezzeh olduğunu ifade etmek, temizlemek. abuk sabuk sıfatlardan münezzeh olduğunu ifade etmek, temizlemek.

Onun için mesela Kudüs ve çevresine el-Ardu'l-mukaddese deniliyor.Kudüs sözü de zaten "temiz belde" demek.Onun için mesela Kudüs ve çevresine el-Ardu'l-mukaddese deniliyor.Kudüs sözü de zaten "temiz belde" demek. Yani mukaddes topraklar. Ne demek? Yani mukaddes topraklar. Ne demek?

"Temiz topraklar" demek, yani mutahhara mânasına."Temiz topraklar" demek, yani mutahhara mânasına. Mekke-i Mükerreme diyoruz, Medine-i Münevvere diyoruz.Mekke-i Mükerreme diyoruz, Medine-i Münevvere diyoruz. Peygamber Efendimiz'in türbesine de Ravzâ-i Mutahhara diyoruz, "temiz" mânasına.Peygamber Efendimiz'in türbesine de Ravzâ-i Mutahhara diyoruz, "temiz" mânasına. İşte takdis etmek de böyle; "pis, eksik, kötü, yakıştırma kelimeler, İşte takdis etmek de böyle; "pis, eksik, kötü, yakıştırma kelimeler, sıfatlardan tertemiz, pâk, yüce olduğunu ifade etmek" demek. sıfatlardan tertemiz, pâk, yüce olduğunu ifade etmek" demek.

Tabii meleklerin işi Cenâb-ı Hakk'a tesbih etmek, hamd etmek, takdis etmek...Tabii meleklerin işi Cenâb-ı Hakk'a tesbih etmek, hamd etmek, takdis etmek... Nitekim Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem mirâca çıktığı zamanNitekim Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem mirâca çıktığı zaman meleklerin Rabbü'l-âlemîn'i hangi kelimelerle tesbih ve takdis ettiğini hadîs-i şerîflerde okuyoruz.meleklerin Rabbü'l-âlemîn'i hangi kelimelerle tesbih ve takdis ettiğini hadîs-i şerîflerde okuyoruz. -Onu okuyacaktım ama şimdi satırların arasında bulamadım.--Onu okuyacaktım ama şimdi satırların arasında bulamadım.- İşleri tesbih etmek, hamd etmek, takdis etmek.İşleri tesbih etmek, hamd etmek, takdis etmek. Cenâb-ı Hakk'a övgülerle, şânına lâyık sıfatlarlarıyla O'nu yâd etmek... Cenâb-ı Hakk'a övgülerle, şânına lâyık sıfatlarlarıyla O'nu yâd etmek...

Meleklerin işleri bu iken...Meleklerin işleri bu iken... Allah'a hiç âsi olma durumları yok, daima itaat hâlindeler;Allah'a hiç âsi olma durumları yok, daima itaat hâlindeler; daima hamd, tesbih ve takdis hâlindeler. daima hamd, tesbih ve takdis hâlindeler. Bütün bunlara rağmen Allahu Teâlâ hazretleri yeryüzünde insan neslini yaratıyor.Bütün bunlara rağmen Allahu Teâlâ hazretleri yeryüzünde insan neslini yaratıyor. Tabii bunun çeşitli hikmetleri var. Tabii bunun çeşitli hikmetleri var.

 İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediğinizi bilirim!" ne demek? İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediğinizi bilirim!" ne demek?

Onun izahında yazılanları biraz okuyalım. Onun izahında yazılanları biraz okuyalım.

Evet, insanların bir kısmı kan dökecek, fesat çıkartacak; ama Allah onların içinden sıddîkler,Evet, insanların bir kısmı kan dökecek, fesat çıkartacak; ama Allah onların içinden sıddîkler, peygamberler, mübarek kullar çıkartacak.peygamberler, mübarek kullar çıkartacak. Sıddîkler çıkacak,canını Allah yoluna veren şehitler olacak, salih kullar olacak, âbitler olacak,Sıddîkler çıkacak,canını Allah yoluna veren şehitler olacak, salih kullar olacak, âbitler olacak, zâhitler olacak... İbadetle ömrünü geçiren, zâhitler olacak... İbadetle ömrünü geçiren, dünya menfaatlerine takılıp âhiretini ihmal etmeyen,dünya menfaatlerine takılıp âhiretini ihmal etmeyen, aksine dünya menfaatlerini eliyle itebilip âhiret için çalışan Allah'ın evliyâsı olacak;aksine dünya menfaatlerini eliyle itebilip âhiret için çalışan Allah'ın evliyâsı olacak; ebrâr olacak, ahyâr olacak, mukarrebûn olacak, Allah'a yakın kullar olacak...ebrâr olacak, ahyâr olacak, mukarrebûn olacak, Allah'a yakın kullar olacak... İlmiyle âmil, ilmini uygulayan, bildiğini tatbik eden alimler olacak... İlmiyle âmil, ilmini uygulayan, bildiğini tatbik eden alimler olacak... Allahu Teâlâ hazretlerine huşûyla ibadet eden kullar olacak.Allahu Teâlâ hazretlerine huşûyla ibadet eden kullar olacak. Allahu Teâlâ hazretlerinin âşık-ı sâdıkları olacak. Allahu Teâlâ hazretlerinin âşık-ı sâdıkları olacak. Resûlüne en güzel tarzda ittibâ eden insanlar olacak. Onlar da güzel.Resûlüne en güzel tarzda ittibâ eden insanlar olacak. Onlar da güzel. İnsan itaatli olduğu zaman çok yüksek derece kazanıyor. İnsan itaatli olduğu zaman çok yüksek derece kazanıyor. Çünkü umumi kâide olarak biliyoruz; bir işte zahmet meşakkat ne kadar çok olursaÇünkü umumi kâide olarak biliyoruz; bir işte zahmet meşakkat ne kadar çok olursa onun mükâfatı, sevabı, ecri de o kadar fazla oluyor. onun mükâfatı, sevabı, ecri de o kadar fazla oluyor.

Allahu Teâlâ hazretleri meleklere nefis vermemiş, onlar zikr ü tesbih ile meşguller.Allahu Teâlâ hazretleri meleklere nefis vermemiş, onlar zikr ü tesbih ile meşguller. İnsanoğluna ise imtihan için nefis vermiş.İnsanoğluna ise imtihan için nefis vermiş. Tam da karşısında adüvvün mübîn "açık bir düşman olarak şeytan" da var. Tam da karşısında adüvvün mübîn "açık bir düşman olarak şeytan" da var. O da onu kandırmaya uğraşıyor.O da onu kandırmaya uğraşıyor. Âdem atamızı cennetten çıkartacak aldatmacalar yaptığını Kur'ân-ı Kerîm'den biliyoruz.Âdem atamızı cennetten çıkartacak aldatmacalar yaptığını Kur'ân-ı Kerîm'den biliyoruz. Âdem aleyhisselâm'ın neslini de kandırmak için uğraşıp duruyor. Âdem aleyhisselâm'ın neslini de kandırmak için uğraşıp duruyor. Hatta Âdem aleyhisselâm'ın bir oğlunu haset duygusuyla katil yapmış,Hatta Âdem aleyhisselâm'ın bir oğlunu haset duygusuyla katil yapmış, öteki kardeşini öldürttürmüş, kandırmış... Bütün bunları biliyoruz. öteki kardeşini öldürttürmüş, kandırmış... Bütün bunları biliyoruz.

 İnsanoğlunun müşkilâtı çok. İyi bir kul olması için karşısına çıkan mâniler çok.İnsanoğlunun müşkilâtı çok. İyi bir kul olması için karşısına çıkan mâniler çok. Nefsi bir mâni, şeytan bir büyük mâni, büyük bir bela... Dünyanın güzellikleri, nimetleri var.Nefsi bir mâni, şeytan bir büyük mâni, büyük bir bela... Dünyanın güzellikleri, nimetleri var. Nefsini onlardan çekebilip Allah'a güzel ibadet etmesi lazım.Nefsini onlardan çekebilip Allah'a güzel ibadet etmesi lazım. Çeşitli mâniler varken eğer Allah'a güzel kulluk edebiliyorsa,Çeşitli mâniler varken eğer Allah'a güzel kulluk edebiliyorsa, o zaman birçok müşkili atlayıp imtihanları geçip de iyi kulluğu yaptığı için onun mükâfatı çok olacak. o zaman birçok müşkili atlayıp imtihanları geçip de iyi kulluğu yaptığı için onun mükâfatı çok olacak.

 İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediğini nice nice şeyleri, bilmediklerinizi bilirim." İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediğini nice nice şeyleri, bilmediklerinizi bilirim."

Bu hususta bir izah daha olduğunu söyleyecektim.Bu hususta bir izah daha olduğunu söyleyecektim. İbn Abbas radıyallahu anh rivayet etmiş ki...İbn Abbas radıyallahu anh rivayet etmiş ki... O da tabii Peygamber Efendimiz'in sağlığındaO da tabii Peygamber Efendimiz'in sağlığında Peygamber Efendimiz'in sevdiği alim gençlerden birisiydi.Peygamber Efendimiz'in sevdiği alim gençlerden birisiydi. Amcazâdesi, Kur'ân-ı Kerîm'i çok iyi bilen bir kimse.Amcazâdesi, Kur'ân-ı Kerîm'i çok iyi bilen bir kimse. O konuştuğu zaman herhalde bir yere, bir belgeye, bir bilgiye dayanarak konuşur. O konuştuğu zaman herhalde bir yere, bir belgeye, bir bilgiye dayanarak konuşur. Ondan, yani Hz. Abbas'ın oğlu Abdullah'tan rivayet olunmuş ki; Ondan, yani Hz. Abbas'ın oğlu Abdullah'tan rivayet olunmuş ki;

 İnne evvele men sekene'l-arda el-cin.İnne evvele men sekene'l-arda el-cin. "Allah dünyayı yarattığı zaman yeryüzüne ilk önce cinleri, cin tâifesini iskân etmiş." Cin ne demekti? "Allah dünyayı yarattığı zaman yeryüzüne ilk önce cinleri, cin tâifesini iskân etmiş."

Cin ne demekti?

"Görünmeyen varlıklar." Bu görünmeyen varlıkların çeşitleri var tabii."Görünmeyen varlıklar."

Bu görünmeyen varlıkların çeşitleri var tabii. Cinlerin mü'minleri var, kâfirleri var. "O cinler..." Cinlerin mü'minleri var, kâfirleri var.

"O cinler..."

Fe-efsedû fîhâ. "Yeryüzünde bozgunculuk, fesat çıkarttılar." Ve sefekû fîhe'd-dimâ'.Fe-efsedû fîhâ. "Yeryüzünde bozgunculuk, fesat çıkarttılar." Ve sefekû fîhe'd-dimâ'. "Yeryüzünde kanlar döktüler." Ve katele ba'duhüm ba'dâ. "Birbirlerini öldürdüler." "Yeryüzünde kanlar döktüler." Ve katele ba'duhüm ba'dâ. "Birbirlerini öldürdüler."

 Demek ki bu ifadeden anlıyoruz ki; yeryüzüne insanların iskânından evvelDemek ki bu ifadeden anlıyoruz ki; yeryüzüne insanların iskânından evvel görünmez cin tâifesi iskân edilmiş.görünmez cin tâifesi iskân edilmiş. Ama onların kâfir olanları birtakım böyle itaatsizlik, isyan, zulüm,Ama onların kâfir olanları birtakım böyle itaatsizlik, isyan, zulüm, günah olan işler yaptıklarından Allahu Teâlâ hazretleri buyurmuş oluyor ki;günah olan işler yaptıklarından Allahu Teâlâ hazretleri buyurmuş oluyor ki; İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ey melekler! Siz, 'Biz hep tesbih ediyoruz, tenzih ediyoruz.' diyorsunuz İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ey melekler! Siz, 'Biz hep tesbih ediyoruz, tenzih ediyoruz.' diyorsunuz ama ben sizin bilmediğiniz şeyleri biliyorum." ama ben sizin bilmediğiniz şeyleri biliyorum."

Kâne mine'l-cinni ve feseka an emri rabbihî. "İblis de cinlerden, cin tâifesinden bir çeşit idi.Kâne mine'l-cinni ve feseka an emri rabbihî. "İblis de cinlerden, cin tâifesinden bir çeşit idi. Ama Allah'ın emrine âsi oldu." "Bak, hepiniz itaatli değilsiniz.Ama Allah'ın emrine âsi oldu."

"Bak, hepiniz itaatli değilsiniz. İçinizden sizin tâifenizden böyleleri var. İçinizden sizin tâifenizden böyleleri var. Sonra o yeryüzüne gönderilmiş olanlar da böyle fesatlar çıkarttılar. Sonra o yeryüzüne gönderilmiş olanlar da böyle fesatlar çıkarttılar. Onun için, başkaları fesat yapmış olduğu için, ifadeniz gerçeği tamamiyle ifade etmiyor." Onun için, başkaları fesat yapmış olduğu için, ifadeniz gerçeği tamamiyle ifade etmiyor."

 Allahu Teâlâ hazretleri; İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn.Allahu Teâlâ hazretleri; İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Sizin bilmediğiniz şeyleri ben biliyorum." buyuruyor. "Sizin bilmediğiniz şeyleri ben biliyorum." buyuruyor.

 Rivayetler arasında Ebu'l-Âliye'den şöyle bir nakil var: Rivayetler arasında Ebu'l-Âliye'den şöyle bir nakil var:

 Haleka'llâhu'l-melâikete yevme'l-erbiâu ve haleka'l-cinne yevme'l-hamîsiHaleka'llâhu'l-melâikete yevme'l-erbiâu ve haleka'l-cinne yevme'l-hamîsi ve haleka'l-âdeme yevme'l-cumuati ve kefera kavmün mine'l-cinni fe-kâneti'l-melâiketüve haleka'l-âdeme yevme'l-cumuati ve kefera kavmün mine'l-cinni fe-kâneti'l-melâiketü tuhbitu ileyhim fi'l-ardı fe-tukâtilühüm bi-bağyihim. Gün olarak söyleniyor ama devir kastediliyor: tuhbitu ileyhim fi'l-ardı fe-tukâtilühüm bi-bağyihim.

Gün olarak söyleniyor ama devir kastediliyor:

 "Allahu Teâlâ hazretleri önce melekleri yarattı, sonra cinleri yarattı,"Allahu Teâlâ hazretleri önce melekleri yarattı, sonra cinleri yarattı, sonra Âdem aleyhisselâm'ı yarattı.sonra Âdem aleyhisselâm'ı yarattı. Cinler yeryüzünde fitne fesat çıkart[ıp] kanlar dökünce melekler onları tedib için inip cezalandırdılar.Cinler yeryüzünde fitne fesat çıkart[ıp] kanlar dökünce melekler onları tedib için inip cezalandırdılar. Bu yaratılan insanlar da öyle yapar diye, bunun için; e tec'alü fîhâ men yufsidü fîhâ ve yesfikü'd-dimâe. Bu yaratılan insanlar da öyle yapar diye, bunun için; e tec'alü fîhâ men yufsidü fîhâ ve yesfikü'd-dimâe. 'Böyle fesat çıkartacak, kanlar dökecek yeni bir mahluk mu yaratacaksın?' dediler." 'Böyle fesat çıkartacak, kanlar dökecek yeni bir mahluk mu yaratacaksın?' dediler." mânasını da bazılar tefsirlerde yazmışlar. mânasını da bazılar tefsirlerde yazmışlar.

Allahu Teâlâ hazretleri İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediklerinizi bilirim." [buyurdu.] Allahu Teâlâ hazretleri İnnî a'lemu mâ lâ ta'lemûn. "Ben sizin bilmediklerinizi bilirim." [buyurdu.]

 Bilgisinin haddi hududu, hikmetinin sonu, nihayeti, sınırı olmadığından insanoğlunu yaratmaktaBilgisinin haddi hududu, hikmetinin sonu, nihayeti, sınırı olmadığından insanoğlunu yaratmakta nice nice hikmetleri vardır, faydalar vardır. Çok şükür ki, elhamdülillah, hamdü senâlar olsun.nice nice hikmetleri vardır, faydalar vardır. Çok şükür ki, elhamdülillah, hamdü senâlar olsun. Tabi her şeyi hikmetlidir. Binlerce, milyonlarca, milyarlarca, sınırsız, sayısız, hadsiz hikmetleri vardır. Tabi her şeyi hikmetlidir. Binlerce, milyonlarca, milyarlarca, sınırsız, sayısız, hadsiz hikmetleri vardır. Âdemoğlunu meleklerden ayrı bir varlık olarak yarattı.Âdemoğlunu meleklerden ayrı bir varlık olarak yarattı. Onları yeryüzüne indirdi, yeryüzünü onlara mesken eyledi. Onları yeryüzüne indirdi, yeryüzünü onlara mesken eyledi.

 Tabii bu âyet-i kerîmelerin üzerinde düşünen müfessirler başka konular üzerine de yönelmişlerTabii bu âyet-i kerîmelerin üzerinde düşünen müfessirler başka konular üzerine de yönelmişler ve onlar üzerinde konuşmuşlar. İmam Kurtubî, el-Câmi' li-Ahkâmi'l-Kur'ân tefsirini yazan zât;ve onlar üzerinde konuşmuşlar. İmam Kurtubî, el-Câmi' li-Ahkâmi'l-Kur'ân tefsirini yazan zât; "Yeryüzünde insanların bir halife nasbetmesi lazım." diye bu âyet-i kerîmeden delil çıkartmış."Yeryüzünde insanların bir halife nasbetmesi lazım." diye bu âyet-i kerîmeden delil çıkartmış. Çünkü buradaki halife kelimesini, "Yeryüzünde bir halife yaratacağım." sözünüÇünkü buradaki halife kelimesini, "Yeryüzünde bir halife yaratacağım." sözünü o bizim anladığımız mânada "halife" olarak anlayan müfessirler ve öyle izah eden izahçılar da var.o bizim anladığımız mânada "halife" olarak anlayan müfessirler ve öyle izah eden izahçılar da var. Diyorlar ki; İnnî câilun fi'l-ardı halîfeten minnî.Diyorlar ki;

İnnî câilun fi'l-ardı halîfeten minnî. "Benim nâmıma hilafet yapacak varlık yaratacağım.""Benim nâmıma hilafet yapacak varlık yaratacağım." Yahlufinî fi'l-hükmi bi'l-adli beyne halkî. Yahlufinî fi'l-hükmi bi'l-adli beyne halkî. "Benim emrim üzerine, muradım üzerine adaletle hükmedecekler. "Benim emrim üzerine, muradım üzerine adaletle hükmedecekler. Vekâleten, verdiğim selâhiyetle hilâfeten mahlukâtım arasında adaletle hükmedecekler." mânasına gelir. Vekâleten, verdiğim selâhiyetle hilâfeten mahlukâtım arasında adaletle hükmedecekler." mânasına gelir.

Âdem aleyhisselam da bu mânada halifesi olmuş oluyor. O fesat çıkartmıyor, kan dökmüyor.Âdem aleyhisselam da bu mânada halifesi olmuş oluyor. O fesat çıkartmıyor, kan dökmüyor. Onlar Allah'ın iyi kulları ve Âdem aleyhisselâm'ın yolunda yürüyen ötekiler,Onlar Allah'ın iyi kulları ve Âdem aleyhisselâm'ın yolunda yürüyen ötekiler, iyiler de aynı şekilde Allah'a itaat yolunda yaşamışlariyiler de aynı şekilde Allah'a itaat yolunda yaşamışlar ve kulları arasında Allah'ın emrettiği adaletle hükmetmişlerdir. ve kulları arasında Allah'ın emrettiği adaletle hükmetmişlerdir.

 Tabii Âdem aleyhisselâm'dan sonra da zaten nice nice peygamberlerin her kavme,Tabii Âdem aleyhisselâm'dan sonra da zaten nice nice peygamberlerin her kavme, her topluma Allah'ın görevlendirdiği bir kimsenin görevlendirilmesinden anlaşılıyor ki her topluma Allah'ın görevlendirdiği bir kimsenin görevlendirilmesinden anlaşılıyor ki onları irşat edecek, onları doğru yola sevk edecek,onları irşat edecek, onları doğru yola sevk edecek, Hakk'ın emirlerini onlara öğretecek, adaletle hükmedecek, fitneyi fesadı engelleyecek kişiler lazım.Hakk'ın emirlerini onlara öğretecek, adaletle hükmedecek, fitneyi fesadı engelleyecek kişiler lazım. Bu bakımdan bu âyet-i kerîmeden müslümanların, insanların bir halife nasbetmesi,Bu bakımdan bu âyet-i kerîmeden müslümanların, insanların bir halife nasbetmesi, seçmesi, başa geçirmesi gerektiği mânasını çıkartıyorlar. Peki ne yapacak, vazifesi ne? seçmesi, başa geçirmesi gerektiği mânasını çıkartıyorlar.

Peki ne yapacak, vazifesi ne?

İhtilaf ettikleri noktada bu devletin başındaki olan kişi ihtilafı çözsün,İhtilaf ettikleri noktada bu devletin başındaki olan kişi ihtilafı çözsün, mazlumuna yardım etsin, zalimi engellesin. mazlumuna yardım etsin, zalimi engellesin. Allah'ın emirlerini uygulasın, hudûd-u şer'iyye dediğimiz şer'î cezaları tatbik etsin.Allah'ın emirlerini uygulasın, hudûd-u şer'iyye dediğimiz şer'î cezaları tatbik etsin. Nasıl şimdi afyon ticareti, satımı vesaire yasaksa onun gibi kötü işleri yapmaya yönelmeyi kısıtlasın, engellesin. Nasıl şimdi afyon ticareti, satımı vesaire yasaksa onun gibi kötü işleri yapmaya yönelmeyi kısıtlasın, engellesin. Buna benzer şeyleri, mühim işleri yapması lazım. İnsanların darmadağın yaşamaması lazım. Buna benzer şeyleri, mühim işleri yapması lazım. İnsanların darmadağın yaşamaması lazım. Böyle bir şekilde bu işleri yürütecek bir kişiyi seçmeleri lazım. Tabii bu seçme nasıl olabilir? Böyle bir şekilde bu işleri yürütecek bir kişiyi seçmeleri lazım.

Tabii bu seçme nasıl olabilir?

Peygamber Efendimiz'in işareti üzere Ebû Bekr-i Sıddîk Efendimiz'in seçildiği gibi olabilir.Peygamber Efendimiz'in işareti üzere Ebû Bekr-i Sıddîk Efendimiz'in seçildiği gibi olabilir. Veyahut da Ebû Bekr-i Sıddîk Efendimiz'in Hz. Ömer radıyallahu anh'ıVeyahut da Ebû Bekr-i Sıddîk Efendimiz'in Hz. Ömer radıyallahu anh'ı arkasına halef seçmesi gibi, selâhiyetli kişinin kendisinden sonrakini seçmesi tarzında olabilir.arkasına halef seçmesi gibi, selâhiyetli kişinin kendisinden sonrakini seçmesi tarzında olabilir. Veyahut Hz. Ömer kendisinden sonra bu konuda karar vermeyi salih insanlardan bir heyete,Veyahut Hz. Ömer kendisinden sonra bu konuda karar vermeyi salih insanlardan bir heyete, meclise yani meşverete havale etti; şûrâya havale olabilir.meclise yani meşverete havale etti; şûrâya havale olabilir. Bu işi kararlaştıracak yüksek şahsiyetlerden kurulu bir heyetin bu işi kararlaştırması şeklinde olabilir.Bu işi kararlaştıracak yüksek şahsiyetlerden kurulu bir heyetin bu işi kararlaştırması şeklinde olabilir. Ya da bir toplumdaki salih, aklı başında insanların ki bunlara ehlü'l-halli vel-akd deniliyor,Ya da bir toplumdaki salih, aklı başında insanların ki bunlara ehlü'l-halli vel-akd deniliyor, onların kararlarıyla başlarına birisini geçirmesiyle olabilir. onların kararlarıyla başlarına birisini geçirmesiyle olabilir. Başlarına birisini seçip de başkan olarak ona bey'at etmekle olur.Başlarına birisini seçip de başkan olarak ona bey'at etmekle olur. Ya da fiilen kişilerden bir tanesinin insanların başına zor kullanarakYa da fiilen kişilerden bir tanesinin insanların başına zor kullanarak kendi pazusunun gücüyle geçmesi, ondan sonra nizamı tesis etmesiyle olmuştur. kendi pazusunun gücüyle geçmesi, ondan sonra nizamı tesis etmesiyle olmuştur.

 Aslında o seçilecek kimsenin nasıl olması lazım? Aslında o seçilecek kimsenin nasıl olması lazım?

Halife olacak şahsın olması gereken şartlarını müfessirler beyan ediyorlar: Yecibu en yekûne zekeren.Halife olacak şahsın olması gereken şartlarını müfessirler beyan ediyorlar:

Yecibu en yekûne zekeren. "Erkek olacak." Neden hanım değil de erkek olacak? "Erkek olacak."

Neden hanım değil de erkek olacak?

Çünkü hanımların yaratılışları, duygusallıkları, erkeklerde olmayan bir takım özel rahatsızlıkları,Çünkü hanımların yaratılışları, duygusallıkları, erkeklerde olmayan bir takım özel rahatsızlıkları, doğum gibi ve sâir mazeretleri olabiliyor. Daha başka hikmetleri olabilir.doğum gibi ve sâir mazeretleri olabiliyor. Daha başka hikmetleri olabilir. Onun için zekeren, er kişi olacak, erkek olacak. Hürren. "Hür bir kimse olacak." Onun için zekeren, er kişi olacak, erkek olacak.

Hürren. "Hür bir kimse olacak." Esir olup başkasının baskısı altında, tesiri altında güdümlü bir kimse olmayacak.Esir olup başkasının baskısı altında, tesiri altında güdümlü bir kimse olmayacak. Hür olacak, köle olmayacak. Bâliğan. "Büluğa ermiş bir kimse olacak." Öyle küçük olmayacak. Hür olacak, köle olmayacak.

Bâliğan. "Büluğa ermiş bir kimse olacak." Öyle küçük olmayacak.

Âkılen. "Aklı başında olacak." Yani deli olmayacak. Âkılen. "Aklı başında olacak." Yani deli olmayacak.

Müslimen. "Mü'min olacak, müslüman olacak." Adlen. "Adaleti çok iyi yapacak." Müslimen. "Mü'min olacak, müslüman olacak." Adlen. "Adaleti çok iyi yapacak."

Okuduğum İbn Kesîr tefsirinde âdilen demedi de adlen ifadesini kullandı.Okuduğum İbn Kesîr tefsirinde âdilen demedi de adlen ifadesini kullandı. Adl, yani adalette çok ileri olmaktan dolayı buna "mastarla tesmiye" derler.Adl, yani adalette çok ileri olmaktan dolayı buna "mastarla tesmiye" derler. Âdil deseydi; "adaleti zaman zaman yapıyor" [mânası olurdu.] Öyle değil. Adlen; tamamen âdil olacak. Âdil deseydi; "adaleti zaman zaman yapıyor" [mânası olurdu.] Öyle değil. Adlen; tamamen âdil olacak.

 Müctehiden. "Çalışkan olacak." Basîren. "Basiretli olacak." Müctehiden. "Çalışkan olacak." Basîren. "Basiretli olacak."

Selime'l-a'dâi. "Uzuvları sâlim olacak." Kör, topal, çolak olmayacak. Selime'l-a'dâi. "Uzuvları sâlim olacak." Kör, topal, çolak olmayacak.

Habîren bi'l-hurub. "Siyaseti, harbi, darbı iyi bilen bir kimse olacak."Habîren bi'l-hurub. "Siyaseti, harbi, darbı iyi bilen bir kimse olacak." Vel-ârâi. "Siyasette, harpte vesairede çeşitli fikirleri usulleri bilen bir kimse olacak." Vel-ârâi. "Siyasette, harpte vesairede çeşitli fikirleri usulleri bilen bir kimse olacak."

Bazıları Kureyşiyyen demişler, hadîs-i şerîflerde Peygamber Efendimiz öyle olmasını ifade etti diye.Bazıları Kureyşiyyen demişler, hadîs-i şerîflerde Peygamber Efendimiz öyle olmasını ifade etti diye. Bazıları da Hâşimî olması şartını koşmuşlar.Bazıları da Hâşimî olması şartını koşmuşlar. Ama bu şart değildir diye, yani "Hâşimî olmasa da Kureyş'in başka kabilesinden de olsa olur." mânasına… Ama bu şart değildir diye, yani "Hâşimî olmasa da Kureyş'in başka kabilesinden de olsa olur." mânasına…

Bazıları; "Mâsum yani günahlardan korunmuş bir kimse olması lazım." diyorlar.Bazıları; "Mâsum yani günahlardan korunmuş bir kimse olması lazım." diyorlar. Mesela İranlılar'ın kanaati böyle. Tabii "Ehli sünnette böyle bir şart yoktur." diye beyan etmişler. Mesela İranlılar'ın kanaati böyle. Tabii "Ehli sünnette böyle bir şart yoktur." diye beyan etmişler. Çünkü beşer, hataları olabilir. Tabii küfre açıkça delâlet eden durumu olursa azledilebilir. Çünkü beşer, hataları olabilir. Tabii küfre açıkça delâlet eden durumu olursa azledilebilir.

Ama; "Kendi kendisini azledebilir mi?" sorusunu sormuşlar. Bu da ihtilaflı bir konu.Ama; "Kendi kendisini azledebilir mi?" sorusunu sormuşlar. Bu da ihtilaflı bir konu. Mesela Hz. Hasan Efendimiz kendisi halife seçilince bazı insanlar tarafındanMesela Hz. Hasan Efendimiz kendisi halife seçilince bazı insanlar tarafından Muaviye'nin karşısında kendi kendisinin hilafetinden vazgeçti.Muaviye'nin karşısında kendi kendisinin hilafetinden vazgeçti. Ama şartlar dolayısıyla özrü olduğu için böyle oldu. Ve bu davranışından dolayı da methedildi. Ama şartlar dolayısıyla özrü olduğu için böyle oldu. Ve bu davranışından dolayı da methedildi.

Bir de; "Bir zamanda bir halifeden başka birkaç tane halife olabilir mi?" meselesi üzerinde kâdeler var,Bir de; "Bir zamanda bir halifeden başka birkaç tane halife olabilir mi?" meselesi üzerinde kâdeler var, bu hilafet konusu buraya girmiş olduğu için. Ekseriyet icma etmiş ki bir tane olacak. bu hilafet konusu buraya girmiş olduğu için. Ekseriyet icma etmiş ki bir tane olacak. "En büyük sultan ve bütün müslümanların başkanı tek kişi olması lazım. "En büyük sultan ve bütün müslümanların başkanı tek kişi olması lazım. Çünkü farklı düşüncelerden ümmetin bütün meselelerinde birlik olmayabilir. Çünkü farklı düşüncelerden ümmetin bütün meselelerinde birlik olmayabilir. Bir tane olması lazım." demişler. Bazı alimler de, eğer mesafeler çok uzunsa, ayrıysa,Bir tane olması lazım." demişler. Bazı alimler de, eğer mesafeler çok uzunsa, ayrıysa, çeşitli kıtalar, uzun mesafeler, ulaşım imkânları, iletişim imkânları olmadığı o zamana göre hüküm vermişler.çeşitli kıtalar, uzun mesafeler, ulaşım imkânları, iletişim imkânları olmadığı o zamana göre hüküm vermişler. "O zaman iki veya daha fazla salih yönetici câiz olabilir." diye, bu şekildeki kanaatlerini beyan etmişler."O zaman iki veya daha fazla salih yönetici câiz olabilir." diye, bu şekildeki kanaatlerini beyan etmişler. "Muhakkak ki müslümanların kendilerini hakka, hayra sevk edecek,"Muhakkak ki müslümanların kendilerini hakka, hayra sevk edecek, İslâm'ın menfaatlerini birinci dereceden düşünecek, İslâm'ın menfaatlerini birinci dereceden düşünecek, İslâm için çalışacak bir teşkilatlarının olması, İslâm için çalışacak bir teşkilatlarının olması, onun da bir başkanının olması mutlaka gerekli." diye icmâ vâkî olmuş. onun da bir başkanının olması mutlaka gerekli." diye icmâ vâkî olmuş.

Allahu Teâlâ hazretleri müslümanların yardımcısı olsun. Allahu Teâlâ hazretleri müslümanların yardımcısı olsun.

Ben diyar diyar gezerken görüyorum, bakıyorum, yönetimlere bakıyorum,Ben diyar diyar gezerken görüyorum, bakıyorum, yönetimlere bakıyorum, toplumların düzenine bakıyorum; toplumların düzenine bakıyorum; -aziz ve sevgili izleyiciler ve dinleyiciler--aziz ve sevgili izleyiciler ve dinleyiciler- üzülüyorum. Şimdi geldiğim ülkede bakıyorum; gümrük muameleleri, pasaport işlemleri nasıl, üzülüyorum. Şimdi geldiğim ülkede bakıyorum; gümrük muameleleri, pasaport işlemleri nasıl, insanların davranışları nasıl? Mukayese ediyorum. Sonra bu memlekete kim hakim?insanların davranışları nasıl? Mukayese ediyorum. Sonra bu memlekete kim hakim? Yönetim kimde, ticaret kimde, kazanç kimde, söz kimde?Yönetim kimde, ticaret kimde, kazanç kimde, söz kimde? Bakıyorum ki maalesef Ümmet-i Muhammed'in çok eksiklikleri var,Bakıyorum ki maalesef Ümmet-i Muhammed'in çok eksiklikleri var, çok büyük eğitim ihtiyaçları, açıklıkları var. çok büyük eğitim ihtiyaçları, açıklıkları var. İşleri muntazam yapma konusunda çok eğitime ihtiyaçları var. İşleri muntazam yapma konusunda çok eğitime ihtiyaçları var. İyi, evsaflı insan yetiştirmeye çok dikkat etmeleri lazım! Kendimizi iyi yetiştirmeye gayret edelim.İyi, evsaflı insan yetiştirmeye çok dikkat etmeleri lazım!

Kendimizi iyi yetiştirmeye gayret edelim. Evlatlarımızı da çok çok iyi yetiştirmeye gayret edelim. Evlatlarımızı da çok çok iyi yetiştirmeye gayret edelim. Tabii bu devirde, bu asırda İslâm'ın sahibi yok...Tabii bu devirde, bu asırda İslâm'ın sahibi yok... Kim müslümanların haklarını düşünecek ve sırf onun için var gücüyle çalışacak? Kim müslümanların haklarını düşünecek ve sırf onun için var gücüyle çalışacak?

 Kosova'da zulüm var. Zavallı müslümanlar öldürülüyor. Bir haksızlık var.Kosova'da zulüm var. Zavallı müslümanlar öldürülüyor. Bir haksızlık var. Ama kimse arka çıkmıyor. İşte Amerika bir şeyler yapmak için biraz kalkıyor, Ama kimse arka çıkmıyor. İşte Amerika bir şeyler yapmak için biraz kalkıyor, Avrupa biraz [bir] şey yapıyor; ama onlar da işin şurasını burasını düşünerek işi sallıyorlar.Avrupa biraz [bir] şey yapıyor; ama onlar da işin şurasını burasını düşünerek işi sallıyorlar. Sallarken de öbür tarafta ölenler ölüyor, kalanlar kalıyor. Peki bunları kim düşünecek? Sallarken de öbür tarafta ölenler ölüyor, kalanlar kalıyor. Peki bunları kim düşünecek?

 İşte Bosna'da nice insan öldü. İşte Afganistan'da nice insan öldü.İşte Bosna'da nice insan öldü. İşte Afganistan'da nice insan öldü. Bunlar haksız hücumlarla, tecavüzlerle oldu. Hakları gasbedildi.Bunlar haksız hücumlarla, tecavüzlerle oldu. Hakları gasbedildi. Bir yerde müslümanlar ekseriyetteyse orada müslümanların hâkim olması lazım. Bir yerde müslümanlar ekseriyetteyse orada müslümanların hâkim olması lazım. Ama yine mağdur... Ekalliyette ise yine mağdur... Ama yine mağdur... Ekalliyette ise yine mağdur...

Allah hepimizin yardımcısı olsun. Rızasına uygun yaşamayı nasip eylesin.Allah hepimizin yardımcısı olsun. Rızasına uygun yaşamayı nasip eylesin. Hem dünyada hem âhirette aziz ve bahtiyar eylesin. Hem dünyada hem âhirette aziz ve bahtiyar eylesin.

 es-Selâmu aleyküm ve rahmetullâhi ve berekâtühû! es-Selâmu aleyküm ve rahmetullâhi ve berekâtühû!
Kısa ve Öz Sohbetler
Server Yayınları
Dinle Hata Bildir/Öneride Bulun Not Ekle
Konuşma Hakkında
Server Kürsü
Detaylı Arama
Namaz Vakitleri

23 Şevvâl 1445

02 Mayıs 2024

İmsak
04:14
Güneş
05:54
Öğle
13:06
İkindi
16:57
Akşam
20:09
Yatsı
21:41
Kayıt Ol
Giriş Yap
Mehmed Zahid<br>KOTKU
Mehmed Zahid
KOTKU

Hakkında

Hadis Dersleri (MZK)

Cuma Sohbetleri (MZK)

Münebbihat Dersleri
Mahmud Es’ad<br>COŞAN
Mahmud Es’ad
COŞAN

Hakkında

MEC YÂD ve Belgeseller

Hadis Dersleri (MEC)

Cuma Sohbetleri (MEC)

Tefsir Dersleri

Tasavvuf Sohbetleri

Mübarek Gün ve Geceler

Gurbet Sohbetleri

Hac ve Umre

Aile Eğitim Kampı Konuşmaları

Anma Programları

Konferanslar

Sorular ve Cevaplar

Diğer Çeşitli Konuşmalar
Muharrem Nureddin<br>COŞAN
Muharrem Nureddin
COŞAN

Hakkında

Konuşmalar

Mübarek Gün ve Geceler

Önemli Mesajlar

Basın Bildirileri
Tüm Sohbetleri Listele
Kısa ve Öz Paylaşımlar
Tema 1
Tema 2
Açık Renk Modu
Koyu Renk Modu