Namaz Vakitleri

24 Şevvâl 1445
03 Mayıs 2024

İmsak

04:14

Güneş

05:54

Öğle

13:06

İkindi

16:57

Akşam

20:09

Yatsı

21:41

Detaylı Arama

İsrâiloğulları’nın “Allah’ı Görmedikçe İnanmayız!” Demeleri

Prof. Dr. Mahmud Es'ad COŞAN

Gurbet Sohbetleri

Tefsir Dersleri

10 Safer 1420 / 25.05.1999
Avustralya

İçerik

Yahudilerin Allah’ı Açıkça Görmek İstemeleri

İsrâiloğulları'nın Bulutla Gölgelendirilmesi

Men, Kudret Helvası

Açıklama

Hocamız, Gönül dostumuz, Mürebbi'miz Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN’ın, kutsal kitabımız Kur'an-ı Kerim'in daha iyi anlaşılması için yaptığı sohbetler Ak-Radyo’da başladı (29. 09. 1998).

Bu sohbetler bir saat kadar sürüyordu ve salı akşamları Ak-Radyodan yayınlanıyordu. 4 Şubat 2001 günü elim bir trafik kazası sonucu vefat edinceye kadar devam etti. Vefat etmeden önce yaptıkları son sohbette, Bakara Sûresi’nin 223. ayeti anlatılmıştır.

Hocamız bu sohbetlerinde İbn-i Kesir tefsirini takip ediyordu. Zaman zaman Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır tefsirinden ve İsmâil Hakkı Bursevî Hazretleri’nin tefsirinden nakiller yaptığı da oluyordu. Fâtiha’dan başlayıp, sırayla her sohbette birkaç ayet okuyup izah ederek sohbetlerini sürdürüyordu. 30 Ocak 2001 günü yaptığı son tefsir sohbetinde, Bakara Sûresi’nin 224. ayetine kadar gelmişti.

Derslerde, önce o gün izah edilecek ayet-i kerimelerin metinleri okunuyor, kısaca meali veriliyor. Sonra ayetlerin sebeb-i nüzûlü hadis-i şeriflerle izah ediliyor. Ondan sonra, ilgili diğer ayetlerle ve hadis-i şeriflerle ayeti kerimelerin açıklaması yapılıyor. Ashaptan, tabiinden görüşler naklediliyor. Sohbetin sonunda da çıkartılacak dersler anlatılıyor ve günümüzde neler yapmamız gerektiği hakkında tavsiyelerde bulunuluyor.

Tümünü Göster

İzledim/Dinledim, Hediyemi Al Hata Bildir/Öneride Bulun

Konuşma Metni

Esselamü aleyküm ve rahmetullahi ve berekattühu

Allah'ın selamı ihsanı, ikramı üzerinize olsun. Dünya ahiret saadetini Mevlam cümlemizi sevdiklerimizle beraber erdirsin

Bu akşamki tefsir sohbetinde Bakara sure-i şerifesinin 55,56 ve 57.ayet-i kerimeleri üzerinde sohbetimi yapabileceğimi sanıyorum. Bu ayet-i Kerimeler daha önceki ayet-i kerimelerin akışı içinde geliyor.

Daha önceki haftalardaki sohbetlerimizi dinleyen kardeşlerimiz hatırlayacaklar, Cenab-ı Mevlamız bu ayet-i kerimelerde Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem efendimizin zamanındaki ehli kitap, Yahudiler insafa gelsinler, dinlerinin mazilerindeki peygamberleri zamanındaki olayların cereyanından ibret alsınlar, örnek alsınlar, hataya düşmesinler, ahir zaman peygamberini kabul etsinler. İlk ona küfreden insanlar, ilk inkar eden topluluklar olmasınlar. Cenab-ı Mevlanın daha önce kendilerine bahşetmiş olduğu nimetleri hatırlayıp Cenab-ı Mevlaya itaat etsinler, bu peygambere iman etsinler, tabi olsunlar diye yapmış olduğu lütuflarını sıralamaya bu ayet-i kerimede devam ediyor.

Şimdi bu hatırlatılan çeşitli nimetler ki bunların her birisi büyük nimet, hayati nimet yani firavundan kurtulmak, firavun yakalayacakken denizi geçmek ondan sonra hatalar yaptıktan sonra Cenab- ı Mevlanın hatalarını affetmesi, tövbe nasip etmesi ve bu 55. ayet-i kerimede buyuruluyor ki;Bismillahirrahmanirrahîm

(ve iz kultüm ya Musa len nü'mine leke hatta nerallahe cehreten feehazetkumus saikatü ve entüm tenzurun)

(sümme beasnâküm mimba'di mevtiküm leallekum teşkurun) Bu da 56. Ayet-i kerime ; 57 [. ayeti'] de okuyalım.

(ve zallelna aleykümül ğamame ve enzelna aleykümül menne vesselva külü min tayyibati ma razaknaküm vema zalemûnâ velakin kanû enfüsehüm yezlimûn) sadekallahülazîm.

Şimdi ne buyuruyor rabbimiz? ( ve iz kultüm) hani mazide neydi o zamanlar, bir zamanlar hatırlayın ki. (iz) böyle bu manaya gelen bir edat. Hani ( kultum) demiştiniz ki; "- Ya Musa" peygamberiniz Musa aleyhisselam'a onun zamanında yaşayan iman eden yahudiler ne demişlerdi. (Ya Musa lennü'mine leke) biz sana inanmayacağız ( hatta nerallahe cehraten) Allah'ı cehreten, aşikare, hayanen görmeyince, görmedikçe sana inanmıyacağız. Görelim ondan sonra inanacağız, demiştiniz. (feehazetkumus saikatü) ve sizi yıldırım yakalamıştı (ve entüm tenzurun) bakıp duruyordunuz. Bakıp durur bir haldeyken yıldırım sizi yakalamıştı.55. ayet-i kerime.

55.ayet-i kerime; ( sümme beasna mimba'di mevtiküm) sonra sizi ölümünüzden sonra ba'setmiştik tekrar diriltmiştik. (lealleküm teşkurun) taki şükrediciler olabilseydiniz, belki şükrediciler olabilirsiniz diye.

Bu bir nimet, büyük bir nimeti bunun hakkındaki rivayetleri okuyacağım. Sonra (ve zallelna aleykümül ğamame) ve sizin üzerinize bulutu gölge yapmıştık, gölgelendirmiştik sizi bu bulutla örterek (ve enzelna aleykumul menne vesselva) ve sizin üzerinize "menn" ve "selva" denilen kudret helvası ve bıldırcın diye Türkçeye çevriliyor. Şeyleri ihsan etmiştik yiyeceklerin olmadığı sahrada.

Ve demiştik ki kulu min tayyibati ma razaknakum) Ben Azimüşşan Mevlanızın size ihsan ettiğim rızk olarak verdiğim nesnelerin hoşlarından, güzellerinden yiyiniz demiştik. Hatırlayın bunları diye burda hatırlamadan sonra hitapı değiştirerek ayet-i kerime buyuruyor ki dönüyor gibi (vema zalemûnâ) onlar bize zulm etmediler (velakin kânû enfüsehüm yazlimun) aksine kendi kendilerine zulmettiler. buyuruluyor.

Şimdi Musa aleyhisselam'a şart koşan insanlar kimlerdi? Allah'ı ille biz gözlerimizle aşikare görmeliyiz. Görmezsek sana inanmayız, inanmayacağız diye diretenler kimlerdi. Buradaki (lennü'mine leke) "inanmıyacaz"dan istikbale getiriyor muzariyi. İnanmıycaz, inanmıycaz ancak şöyle yaparsan inanabiliriz . (hatta nerallahe cehraten) (cehraten) cehri olarak demek. yani alaniyeten yani aşikare olarak, yani ıyanen yani ayan, beyan şöyle gözümüzle Allah'ı görmek istiyoruz. Görmedikçe sana inanmayacağız demişlerdi.

Bu ne zaman olmuştu? İbn-i İshakın rivayetine göre Musa aleyhisselam Tûr dağında kırk gün orada Cenab-ı Mevlasıyla bulunduktan sonra kavmine döndüğünde ve onların böyle buzağıya tapma hatasını işlediğini gördükten sonra ve kardeşi Harun aleyhisselam'a yakasını, paçasını, sakalını tutup neler söylediğini Samiri isimli o buzağıyı yapan ustaya neler söylediğini geçtiğimiz haftalarda kısaca işaret etmiş, söylemiştik. Bunları şey yaptıktan sonra o yapılan buzağıyı altından buzağıyı yakıp denize attığını bütün bunlardan sonra Musa aleyhisselam ( ihtara Musa minhüm sebine racülen bu kavminin içinden yetmiş kişi seçtik.) Yani en hayırlı, en önde gelen yetmiş kişiyi seçti ve onlara dediki:

(intaliku ilallah) gidiniz Mevlanıza ve Allah'ü Teala Hazretlerinin divanına, huzuruna (ve tubu ilallahi mimma sana'tüm) işlediğiniz bu fezahatlerden, günahlardan dolayı Cenab-ı Mevlaya kendiniz ve kavminiz adına tövbe ediniz (fes'elûhü't-tevbete ala men terektüm veraeküm min kavliküm) arkada bırakmış olduğunuz kavminiz içinde tevbe dileyiniz, çünkü kavminin önde gelenlerinin itibarlıları sözü dinlenenleri seçti (sûmû fetahheru) oruç tutunuz, temizleniniz, tertemiz aşırı mübalağalı temizleniniz (ve tahhiru siyabekum) ve elbiselerinizi tertemiz temizleyiniz. her şeyiniz temiz olsun. Öyle oruçlu dua edin diye onlara emretmişti. (feharaca bihi ila Tûr-i Sina) ve bu seçkin yetmiş kişiyi seçme eşrafı, âyânı, gözde, önde olan kişileri Mevlasının huzuruna, divanına Tûr dağına alıp götürdü.

Bu (fegale lehus seb'un) bu yetmiş kişiye dedilerki. Bu emredilen şeylerin hepsini yaptılar. Oruçlu, temiz, abdestti, gusuldü neyse emredilen şeyleri yaparak (ya Musa ütlüblena ila rabbike nesmeu kelame rabbina) Mevlandan dua ediver, talep ediver bizim için ki biz sana vahiy gelirken rabbin seninle konuşurken bu kelamı bizde duyalım dediler.(fegale efalu) bu talep üzerine Musa aleyhisselam " peki ben bu duayı, talebi yaparım Rabbima" dedi. (felemma dena Musa minel cebel ) Tûr dağına yaklaşınca Musa aleyhisselam (vakaa aleyhil gamam ) dağın üzerine (hatta tahşeril cebel) dağı tamamen örtecek şekilde bir bulut sardı (küllehu) bütün dağı sardı. Saracak şekilde bir bulut kapladı, Tûr dağını (ve dena Musa fedehal ittehazel fihi) bu bulutun içine Musa aleyhisselam yaklaştı ve bu bulutun içine girdi ve kavmine de o gelmiş olan kimselere de dedi ki: (udnu yaklaşın) dedi (vekanehu Musa iza kerremehullahu vakaa ala cennetihi nurun satıun la yestetıy u ehadin mimbeni ademe en yenzura ileyhi) bu Cenab-ı Mevla vahyederken Musa aleyhisselam'a, Musa aleyhisselam'ın alnında öyle bir nuraniyet, öyle bir parıltı peydah olur, düşerdi ki alnına o ışıkları etrafa yayılan bir parıltı o parıltıya hiç ben-i ademden bir insanın böyle bakmağa takati olmazdı. Onun için herkes bakamadığı için perdelenmişti.

Kavim yaklaştı.(delel kavlu hatta iza dehalu filgamam) onlarda o bulutun içine girdiler. (vakaû sücüden) ve hepsi secdeye kapandılar (fe semiu ve hüve yetekellemu Musa) Mevla Cenab-ı Hak Musa aleyhisselam'a söylerken, hitap ederken hepsi duydular. (ye'muruhu ve yenhahu) emrediyor, yasaklıyor, şunları yapacaksınız, şunlar sevap emirlerim, şunları yapmayacaksınız, günah bunlar yasaklarım diye. (ifal vela tefal ) şunu yap bunu yapma diye. (felemma feraka ileyhim min emrihi) bu vahiy tamam olunca, emirleri tamam olunca (in keşefe an Musal gamame) o bulut kalktı. Yani o vahiy esnasında tabi bu bulutun ne olduğu hakkında aşağıda izahlar da veriliyor.

(feakbale ileyhim Onlara yöneldi) Musa aleyhisselam (fegalu li Musa) Musa aleyhisselam'a bu sefer o yetmiş kişi işte bu ayette belirtilen sözü söylemişlerdi. (lennü'mine leke biz sana gene inanmayız hatta nerallahe cehraten) Allah'ı âşikâre görmedikçe, demişler. (feehazethumul ricfetü) bir sarsıntı, ricfe, zelzele bunları tuttu. (ve hiye saikatü) yıldırım vardı. Saika biliyorsunuz yıldırım demek. Hatta şeyin, yıldırımın zarar vermeden şey yapması için binanın çatısına yapılan şeye de yıldırım çeken paratoner diye batılıların söylediği şeye de bizim eskiden ne derlerdi? Siper-i Sâika derlerdi, yani yıldırımın kalkanı, siperi ona gelir oradan binayı korur, binaya zarar vermez, minareye zarar vermez, çatıya zarar vermez.

İşte bu şey tuttu (fematü cemian) nefsi mahvoldular yerlere serildiler, öldüler ve Musa aleyhisselam (game yünaşidü) Cenab-ı Mevladan tazarru ve niyaz etmeye başladı (yünaşedü rabbehu liyeduhu ve yerbeu ve yekul) böyle çeşitli niyazlar, münacaat, dualarla. Ki bunların bazısı ilerdeki Kur'an-ı Kerim ayetlerinde yine inşallah okuyacağız. Allah ömür verir, nasip ederde. Mesela (Rabbi lev şi'te ehlehtehüm ve iyyaye ) Ya Rabbi eğer sen dileseydin beni de bu adamları da bundan önce helak ederdin, edebilirdin. İşte bunlar bir cahillik ettiler ve böylece kendilerine de kavimlerine de zarar verecekler.

(etühliküna bima feale süfehaü minna) "İçimizdeki böyle aklı ermeyen birilerinin taşkınlıklarından dolayı hepimizi helak mı edeceksin Ya Rabbi." Çünkü bunlar kavmin eşrafı, a'yanı idarecileri oldukları için (inne haza lehüm helakun) çünkü bu onlar içinde helaktır (vahtartü minhüm seb'îna racülen) bunların en hayırlılarından yetmiş tanesini seçtim (erciu ileyhim veleyse mai minhüm racülün vahid) geri döndüğümde bunlardan hiç birisi olmazsa (femellezi yusaddikuni bihi) artık beni dinlemezler, tasdik etmezler (ve ye'menuni aleyhi ba'de haza) "yani bundan sonra bana hiçbir şeylerinde itimat etmezler ya rabbi" diye (inna hüdna ileyke) "biz sana geldik, teveccüh ettik diye böyle dua, tazarru, niyaz ettikçe Cenab-ı Hak Mevla onlara verdiği o mahvı helak ve ölüm veya ölüm gibi durumu kaldırdı.

Ve (sümme beasnaküm sonra biz sizi ba'setmiştik) ey Musa aleyhisselam'ın o sözleri söyleyip te cezaya uğrayan toplu gurubu seçkinleri ba'setmiştik. Öldükten sonra ba'sü ba'del mevt gibi ba'del mevtiküm ölümümünüzden sonra. Buna taki şükredesiniz. Çünkü bu onların helaki, sizinde helakiniz kavmin toptan bir felakete uğraması demek olacaktı, diye bu olayın buzağıya tapmadan sonra özür dilemek için Tûr dağına gittikleri şeklinde bir rivayet var.

Bir başka rivayette de şöyle Süddi rivayet etmiş; (lemma tabet Benî İsrail min ibadetil icl) Benî İsrail'i işte o zamanki yaşayanları, ashabı olan Musa aleyhisselam'ın buzağıya (icl) yani buzağıya ibadetten dolayı kavmin yaptığından tövbe edince (fetaballahu aleyhim) Allah'ta o buzağıya tapanları öldürüp cezalandırdıklarından sonra geride kalanların tövbesini kabul edince Musaaleyhisselam'a Allah'ü Teala emretti ki; Benî İsrail'den her guruptan özür dilemek için birilerinin gelmesini emretti. Musa aleyhisselam'da yetmiş kişiyi onun üzerine seçti ve özür dilesinler diye. Böyle bir rivayette var.

Bir başka rivayette de Musa aleyhisselam Tûr dağından döndüğü zaman elinde levhalar Tevrat'ın yazılı olduğu levhalar olduğu halde (lemma racea min indi Rabbihi bil ervah kad kezebe fihettevvab vecedehüm ya'büdünel ıcl) Tevrat bu levhalara yazılmış kavim halbuki sapıtmış buzağıya tapınma durumuna düşmüş (fe emerahüm bi katli enfüsihim) bu birbirlerinden suçlu olanlarını öldürmelerini emretti. (fe fealü) yapınca (fetaballahü aleyhim) Cenab-ı Hak tövbelerini kabul etti. (fegale inne hazihi elvahun fiha kitabullah ) ve dediki bu levhalar Allah'ın kitabıdır. Emirleri var Allah'ın burda (fihi emrukumüllezi emeraküm bihi ve nehyiküm bihillezine amenu ) yapmamız gereken işler var burada, emirler var,yasakladıkları şeyler var. deyince (ve galu vemen ye'huzühü bigavlike) yani senin bu sözüne kim bunlara kulak asar, kim dinler bunu dedi onlar (kitaballahi hatta nerallahe cehraten bizde kabul etmeyiz ancak Allah'ı doğrudan doğruya görürsek kabul ederiz dediler. (hatta yatlaullahu aleyna Allah'ü Teala bize görününce inanırız veyekulu hazakitabi ve işte bu benim kitabımdır, emrimdir derse inanırız (fehuzuhu) bunları tutun bunlar benim kitabımdır, derse inanırız. dediler. Böyle âşikare istiyorlar (femalehu la yükellimunake kema yükellimuke ente ya Musa)dediler. Seninle konuşuyor da bizimle niçin konuşmasın Mevla) diye bir söz söylediler. (velen nü'mine leke hatta nerallahe cehraten) işte bundan dolayı, bu ayet-i kerime bunu kastediyor diye izah ediliyor.

(Fecaet gatletun minallah fecaethumul saikatu ba'dettevbeti) tövbeden sonra bu lafları söyledikleri için buzağıya tapmanın tövbesinden sonra bunları söyledikten sonra Allah'ın gazabı olarak, ikabı olarak, cezası olarak bu şeyin saika geldi, yıldırım geldi (fematü) bayağı öldüler. (Ecmeun) hepsi birden (ve kale sümme ahyahumullahu ba'de mevtihim) sonra da Allah onları öldürdükten sonra diriltti. Bu ayet-i kerimede de (sümme beasna minküm ba'de mevtiküm lealleküm teşkürun) buyuruluyor. Yani ya bu ölüm hakiki bir şekilde oldu, sonra Allah diriltti. Ya da ölüm gibi yere serildiler sonra Allah yeni bir aydınlık, felaket ondan sonra şey yaptılar (fegale lehüm Musa huzü kitaballah) Allah'ın emirlerini, kitabını alın, uygulayın deyince (galu la fegale eyyü şeyin ensabeküm ) yani başınıza ne geldiyse (galu esabena enna mütna sümme muhyina) öldük sonra diriltildik dediler. Allah'ın kitabını o halde uygulayın diye tekrar söyledi (inne la) dediler.

Allah'ü Teala Hazretleri meleklerini gönderdi, dağı üstlerine devirecek bir hale getirdi. Sonra işte kavim durumu ondan sonra akılları başlarına geldi. İşte bunlara şükretmeniz lazım değil mi yani o hatalarınıza rağmen Allah'ü Teala Hazretleri sizi şükredesiniz diye nimetin kadrini bilip te Allah'a muti olasınız diye böyle tekrar cezalandırmaktan, gazabından kurardı. Bunları hatırlayın. Bak böyle dinlemeyince böyle oluyorsunuz, dinleyince, tövbe edince şöyle oluyorsunuz. Binaenaleyh bu mazideki olaylardan ibret alın denildi. Toparlayın diye Allah'ü Teala Hazretleri eski olayları hatırlatarak yeni kavimlere, nesillere peygamber efendimiz Muhammed Mustafa sallallahü aleyhi ve sellem'e Tevrat'ta geleceği bildirilmiş âhir zaman peygamberine iman etmeyi onların talihlerinden, onların peygamberlerinin siyerinden yani olaylarından, başından geçen dini olaylardan ibretli sahneleri hatırlatarak tehdit ediyor.

Sonra 55. ayet-i kerimede buyuruyor ki Rabbimiz (ve zallena aleykümül gamame ) zallâ, yüzallî,tezılle, zıll biliyorsunuz gölge demek. Hatta karagöz oyununda perde vardır da, arka tarafında ışık ışıkla perdenin arasına şekiller Karagöz Hacivat eh, ah Beberuhi, kabadayı bilmem vesaire bunlar gelir. Bunlara zıll ve hayal oyunu deniliyor. Zıll gölge demek biliyorsunuz. Zallele de gölgelendirmek demek Arapça'da bildiklerinizle bağlantılı olsun, hatırınızda daha iyi kalsın diye (ve zallelna) biz gölgelendirdik. (aleyküm) sizin üzerinize (elgamame) bulutu sizin üzerinize gerdik, gölgelendirdik) diye bir başka lütfünü Cenab-ı Hak bu 55. affedersiniz 55 birincisiydi 56 ikincisiydi yani şükredesiniz diye bu 57. ayet-i kerime sohbetimin sonuncu ayet-i kerimesi 57.

"Bulutu sizin üzerinize gölgelendirmiştik" Bu bir nimet bu ne zaman olmuştu bu gölgelendirme Benî İsrail firavundan kurtulduktan sonra Tih sahrasına yani Mısır ile Filistin arasındaki mevkideki Tih, te i he Trabzonun t'si İstanbulun i'si, hatay'ın h'si .Tîh sahrasına i'si uzun geldikleri zaman alt üst, yan, sağ, sol, ön, arka her taraf kum muazzam bir çöl, muazzam bir sıcak. Tepede güneş, aşağıda kum. Mezkun mıntıka değil, susuz bir çöl. Oraya geldikleri zaman tabi o öyle bir yer ki Mısır'ı asırlarca bir çok yabancıların hücumundan, istilasından korudu. Yani orayı geçip te Mısır'a saldıramadılar münbit mısırlı arazisine doğudan gelen istilacılar tarihin eski devirlerinden beri bu sahrayı geçemediler, çünkü büyük bir sahra böyle geçilemiyor, böyle büyük orduların geçmesi mümkün değil. Konaklayacak yer yok, su yok o kadar günlerce yürümeleri lazım. Oradan geçmeleri de çok büyük bir lütuf, çok büyük bir olağanüstü ikram, çünkü oradan başka türlü geçmeleri mümkün olmazdı. Cenab-ı Hak onların üzerine bir bulut getirdi.

Biliyorsunuz Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem'inde üzerinde daima bir bulut gölge ederdi, güneş yakmazdı, gölgesi yere düşmezdi. Peygamber efendimizin gölgesi yere düşmedi, çünkü güneşte durması lazım gölge olması için ve ondan sonra gölge olması lazım efendimizi de Cenab-ı Hak bir bulutla gölgelendirdiği gibi tarihte de bu Musa aleyhisselam'ın hürmetine etrafındaki ashabı, kavmi de hani sizi diye hitap ediyor Yahudilere bu ayet-i kerimede mevlamız "sizi biz azimüşşan ben Rabbül alemin bulutla gölgelendirmiştim ya bunu da hatırlayın bu da büyük bir nimet" diye. Çünkü o güneş cayır cayır yandığı zaman helak olurlar. Arkaya, geri gidemezler, çünkü Mısır artık kaçtıkları bir yer, öbür tarafa ulaşamazlar çünkü mesafe uzak orada çölde hepsi helak olabilirlerdi ama Cenab-ı Hak gölge gönderdi, bulutları gölge yaptırdı.

Sonra (ve enzelna aleykümül menne vesselva) "biz sizin üzerinize ey yahudi kavmi, o zamanki insanlar hatırlayın bir de men ve selva indirmiştik." buyuruyor Cenab-ı Mevla. Bu menn nedir? Ha bu gamam kelimesi tabi bir bulut diye rivayet edilmiş. Cenab-ı Hak böyle bir bulutu, beyaz bulutu onların üstüne göndermiş, Tih sahrasında diye buyurulduğu gibi. Bu bulutun bilinen bir bulut olmadığı son derece serin olduğu ve son derece latif olduğu ( ebred minhaza ve atyab) bizim bildiğimiz bulutlardan daha böyle soğuk, daha hoş, tayyib bir şey olduğunu kaydediyorlar. Yani ilahi bir ikram olduğu için tabi özel bir durumu olduğu muhakkak. Değişik özellikleri olduğu da muhakkak.

Bazıları da İbn-i abbas radıyallah-ü anhüma bunların arasında, buyurmuşlar ki; (Gamamun ebredu min haza) "şu bilinen bizim bulutlardan daha serin tutucu bir bulut" ve (ve atyab) daha tayyib (ve hüvellezi yehdullahü fihi) Cenab-ı Mevlanın bir ayet-i kerimede böyle bir bulutlar içinde geleceği belirtilmiş, okuyalım.

Bismillahirrahmanirrahim

(hel yenzurune illa en yehdiyehümullahü fi zulelil minel gamam vel melaiketü ve kuduyel emr) ilerdeki ayet-i kerimelerden birisi bu "Yani bu insanlar şu durumumu gözlüyorlar, bekliyorlar ki Cenab-ı Mevla bulutlardan bir gölge içinde gelsin ve melekler gelsin ve haklarında hüküm verilsin de ne olacaksa olsun. Bunu mu bekliyorlar." denildiği gibi Cenab-ı Mevlanın böyle geldiği zaman ki bulut görüntüsüydü. Ve bir de Müslümanların bileceği bir şey olarak (ve hüvellezi caet fihil melaiketi yevme bedir) bedir harbi sırasında, bedir harbini anlatan ayetlerde de belirtildiği gibi Kur'an-ı Kerimde meleklerin içinde geldikleri bulut. Yani sıradan bir bulut değil öyle özel bir Cenab-ı Mevlanın müstesna bir bulutu, müstesna değeri, mübarekliği olan bir bulut bu tamam. Bu gölgeleme böyle.

Men ve selvaya gelince ekseriyetle müellifler, müfessirler şunu kaydetmişler, söylemişler ki: (Men) Mesela İbn-i Abbasın şeyini okuyalım. (kanel mennu yenzilu aleyhim alel eşcar) Bu men denilen şey ağaçların, çalıların üstüne inerdi. (ve yerdune ileyhi ) ve onlar giderlerdi (feye'kulune minhüm) bu çalıların üstündeki bu men denilen şeyi yerlerdi, yiyecekleri kadar.

Mücahit isimli tabiinden alim bir zat rahmetullahi aleyh demiş ki; "-Bu elmennu semgatun" yani "semga" zamk, köpük, böyle ağaç. Bir ağaç çizildiği zaman çıkan köpük gibi zamk gibi ağaç suyu demek deniliyor.

İkrime isimli alimde rahmetullahi aleyh; "-elmennu şeyun enzelehullahu aleyhim mislehüm zılli şibher rubbil galiz" Yani Allah'ım onların üzerine böyle bulutu indirdiği gibi indirdiği şıgardan biraz daha koyu renkli bir şeydi diye böyle tarif ediyorlar.

Bunun izahında Sütti Rahmetullahi aleyh diyor ki: "- Çöle çıktıkları zaman düşmandan kurtuldular, mucizeleri gördüler, Musa aleyhisselam'la yolculuk Filistin'e doğru devam ediyor (kalu ya Musa keyfe lena bima hahüna beynettaam) yani buradaki bu feci yokluk, mahrumiyet te bizim halimiz ne olucak çölde nerde yiyecek dediler. Allah'ü Teala Hazretleri bunun üzerine, onların üzerine men gıdasını ihsan etti ve çalıların üzerine. (ve kane yeskutuala şeceretizzencebil) işte zencebil ağacı gibi çalıların üstüne düşerdi bu şey. Men denilen şey."

Katade de: "Kanelmennü yenzilü aleyhim fi mahallihim sukutessevc" yani bu oldukları yerde bu men üzerlerine karın yağdığı gibi düşerdi. (eşettü beyanen minelleben) sütten beyazlıkça daha beyaz (ve ahla minel asa-) baldan daha tatlı (ve yeskutu aleyhim min tuluıl fecri ila tuluışşems) imsak kesildikten, gece bitip sabah vakti girdikten güneşin doğuşuna kadarki vakitte olurdu (ye'huzühürraculu minhüm) onlardan bir kişi (kat'a ma ye'tihi yevmehu) o gün kendisine yetecek kadar alırdı (yevmehu zalike ve iza teattel zalike) daha fazla alıp depo etmek istediği zaman (fesede) bozulur, durmazdı yani tahammül etmezdi (velem yehkak) birşeycik kalmazdı yani. Böyle birşey.

Yalnız yine ilahi şey, cuma günü olduğu zaman cumartesi günü ibadet vakti, bayram vakti kılındığından onlara, çalışmamaları gerektiğinden cumartesi gününün alırlardı o zaman bozulmazdı. Yani bozulma işin tabiatında değil. Cenab-ı Hak biriktirmeyin günü gününe o kadar alın buyurmuş oluyor. Cuma günü için iki günlük aldıkları zaman o iki günlüğün bozulmadığını kaydediyor, şeyler.

Bu bütün bu rivayetlerden bazıları da demiş ki, bu içilecek bir şeydir. Böyle sıvıdır, diye söylemiş. Bal gibi tatlı onu suyla karıştırırlardı içerlerdi diye söylemiş. Bütün bu rivayetlerden anlaşılıyor ki bu yeyince gıdalandıkları bir şey, katı bir şekilde de yenilebiliyor, suyla da karıştırılıyor, başka şeyle de karıştırılabiliyor.

Şimdi tabi bu 20. yüzyılda bu dersi dinleyen, bu sohbeti dinleyen bir insan için yani oluyor mu? Evet oluyor.Görenler, bilenler var. 20. yüzyılda da çölde böyle şeyler oluyor sabahleyin buna Türkçe'de kudret helvası diyorlar,yani kudretten, oradan böyle ağaçtan filan olsa kökten geldi diyecekler oluştuğu için böyle şey gibi nasıl söyleyeyim. Şöyle gevşek bir şey, köpük gibi oluşuyor. Onu yedikleri zaman gıdalanıyorlar.

Peygamber efendimizin bir hadis-i şerifini, bu konuyla biraz ilgili olduğu için İbn-i Kesir tefsirinde hep şeyle hadislerden faydalandığından, kaynak gösterdiğinden, her sözün delilini vermeye çalıştığından, en doğruyu anlatmaya çalıştığından rahmetli İbn-i Kesir Rahmetullahi aleyh rivayet ediyor ki, sait ibn-i Zeyd radıyallah-ü anh'den peygamber sallallahü aleyhi ve sellem bir hadis-i şerifinde buyurmuş ki:

"- el kem'etü minelmenni vemauha şifaun lil ayn") bir çok sahih hadis kitaplarında sıralamış bir sayfadan fazla kaynak göstermiş, ravilerini şey yapmış, hoşuma gidiyor. Bir taraftan teferruat tabi göz önünde insanın ama bir taraftan da hoşuna gidiyor yani en doğru malumatı vermek bakımından (el-kem'e) şey demek, mantar bizim mantar dediğimiz yenilen mantar var ya şeylerde satılıyor,işte yemeklere konuluyor, mantarlı çorba, mantarlı pilav, vesaire şimdi bildiğimiz mantar öyle (el-kem'etü mine'l- menni) bu mantar menn grubundan, zümresinden, cinsinden bir şeydir.

Demek ki buradan neyi anlıyoruz, bu hadis-i şerifden men de mantar gibi bir şey onu anlıyoruz. Çünkü mantar men cinsinden bir şeydir. (ve mauha) sıkıldığı zaman suyu (şifaun lil ayn) suyu da sıkılırsa göz hastalıklarına Arabistan'da çok olurdu. Arabistan'da biliyorsunuz güneş fazla kumlar yansıması fazla gözün ak kısımlarını bozuyor, içindeki damarları hassas sinirleri tahrip ediyor. Körlük çok oluyor, göz ağrıları çok oluyor, remed göz çapaklanması çok oluyor. Peygamber efendimiz buyurmuş ki: (Bu mantarın suyuda göze şifadır.)

Bu (kem'e) kem kelimesinin çoğuludur. Yani mantarlar men zümresindendir. Suyu da suları da göz için şifadır, demiş efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem

Yukarı baktığımız zaman bu kem nedir diye. Mantar demiş. Bir de "domalan" diye Anadolu'da bu tabirle şey yapan çeşit yerden topladıkları şey vardır. Yedikleri o manaya geliyor. Bir de yer elması böyle patates gibi yerden çıkan buna da kem diyorlarmış. Bunlar işte Cenab-ı Mevlanın çeşitli şekillerde yarattığı insanlara rızk olarak bahşettiği ibretli, hikmetli şeyler. Cenab-ı Mevla kullarını yarattıktan sonra onları yerin, göğün çeşitli şekillerdeki faaliyetleriyle besliyor. Elhamdülillah, sonsuz hamdü senalar olsun.

Daha geniş bir rivayetini almış Ebu Hureyre radıyallah-ü anh'ten metnini okuyalım an Ebi Hureyrete radıyallah-ü anh: ( enne nasen min ashabi'n-nebiyyi [sallallahü aleyhi ve selem] galu: el-kem'etü cüderiyyu'l- ard) Peygamber efedimizin ashabı kendi aralarında böyle bir böyle oturmuş konuşurken demişler ki;

"-Bu mantarlar yeryüzünün çiçek hastalığı gibi urları gibi bir şey demişler." Onun üzerine Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem buyurmuş ki: (Fe gale'n-nebiyyü sallallahü aleyhi ve selem) ( Cüderiyyul ard) cüderi çiçek hastalığı [suçiçeği] diye geçiyor şeyde.

Nasıl insanın bu hastalık olduğu zaman hasta olanların derisinde böyle kabarcık kabarcık, kabuklu kabuklu benekler yaralar oluyor çiçek hastalığı deniliyor, su çiçeği deniliyor. Birde gerçek çiçek hastalığı var.O geçtiği zaman yüzünde filan olursa insanın derisi çukur çukur, inişli, çıkışlı, çukur çukur oluyor. Çopur diyorlar çiçek hastalığı geçirmiş yüzü çopur kalmış yani düz değil de derisi çukurlu çukurlu oluyor. Hatta gözde olursa gözünü de kör edebiliyor, çiçek hastalığında işte böyle demişler. Efendimiz de biraz mantarı savunmuş gibi [el-kem'etü mine'l-menni ] yani (mantar men cinsindendir.)

Kısa ve Öz Sohbetler

Server Yayınları

Dinle Hata Bildir/Öneride Bulun Not Ekle

Server Kürsü

Namaz Vakitleri

24 Şevvâl 1445

03 Mayıs 2024

İmsak

04:14

Güneş

05:54

Öğle

13:06

İkindi

16:57

Akşam

20:09

Yatsı

21:41

Mehmed Zahid<br>KOTKU

Mehmed Zahid
KOTKU

Hakkında

Hadis Dersleri (MZK)

Cuma Sohbetleri (MZK)

Münebbihat Dersleri

Mahmud Es’ad<br>COŞAN

Mahmud Es’ad
COŞAN

Hakkında

MEC YÂD ve Belgeseller

Hadis Dersleri (MEC)

Cuma Sohbetleri (MEC)

Tefsir Dersleri

Tasavvuf Sohbetleri

Mübarek Gün ve Geceler

Gurbet Sohbetleri

Hac ve Umre

Aile Eğitim Kampı Konuşmaları

Anma Programları

Konferanslar

Sorular ve Cevaplar

Diğer Çeşitli Konuşmalar

Muharrem Nureddin<br>COŞAN

Muharrem Nureddin
COŞAN

Hakkında

Konuşmalar

Mübarek Gün ve Geceler

Önemli Mesajlar

Basın Bildirileri

Tüm Sohbetleri Listele

Kısa ve Öz Paylaşımlar