Namaz Vakitleri

İstanbul
7 Recep 1447
27 December 2025

İmsak

06:49

Güneş

08:21

Öğle

13:10

İkindi

15:29

Akşam

17:50

Yatsı

19:16

Detaylı Arama

Müminler Arasındaki Hak ve İkram

Mehmed Zahid KOTKU

Mehmed Zahid KOTKU#MZK

Hadis Dersleri (MZK)

İskenderpaşa Camii/ İstanbul

İçerik

Kul Hakkının Ağır Vebali

İstiğfarın Fazileti

İslam’da Büyüklere Hürmet

Mescide Girme Adabı

Helal ve Haram Lokma

Güzel Ahlak Üzerine Nasihatler

Açıklama

Gönül dostu, âlim Mehmed Zahid KOTKU Hocamızın sohbetleri, kendi seslerinden konulara yaklaşımı, açıklamaları, değerlendirmeleri ve tavsiyeleri, sizlerin istifadesine sunulmuştur.
Mehmed Zâhid KOTKU, geçtiğimiz asırda yaşamış (1897-1980) bir mürşid-i kâmil, bir sâlih insan, bir Allah dostudur. Ömrü boyunca tebliğ ve irşad çalışmaları içinde bulunmuş, milletimize ve ülkemize hizmet eden nice kıymetli kadrolar, devlet adamları yetiştirmiştir.

Gümüşhaneli Hazretleri tarafından başlatılan Ramûzü’l-Ehâdîs dersleri, takipçileri tarafından devam ettirilmiştir. İskenderpaşa Camii’nde Mehmed Zâhid KOTKU (Rh.A) Hocamız bu dersleri 1958’den 1977 yılına kadar sürdürmüş; 1977’den sonra ise, Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN hocamız devam ettirmiştir.

İlk zamanlar düzenli olarak pazar günleri ikindiden sonra bir saat, cuma günleri öğleden önce 45 dakika hadis dersleri yaparlarken, son yıllarında hadis derslerini Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN hocamıza bırakmışlar, kendileri cuma namazından sonra 10-15 dakikalık kısa konuşmalar yapmaya başlamışlardır.

Bu konuşmalar irticalen yapılmış, bazen bir sahabeden bahsetmişler, bazen güncel bir olayı konu edinmişlerdir. Bu konuşmalar 1978 yılında başlamış, vefatına kadar devam etmiştir. Son konuşmaları vefatından bir hafta önce, 6 Kasım 1980’de Medine’de kaydedilmiştir.

Tümünü Göster

İzledim/Dinledim, Hediyemi Al Hata Bildir/Öneride Bulun

Müminler Arasındaki Hak ve İkram

Mehmed Zahid KOTKU

Mehmed Zahid KOTKU#MZK

Hadis Dersleri (MZK)

İskenderpaşa Camii/ İstanbul

İçerik

Kul Hakkının Ağır Vebali

İstiğfarın Fazileti

İslam’da Büyüklere Hürmet

Mescide Girme Adabı

Helal ve Haram Lokma

Güzel Ahlak Üzerine Nasihatler

Açıklama

Gönül dostu, âlim Mehmed Zahid KOTKU Hocamızın sohbetleri, kendi seslerinden konulara yaklaşımı, açıklamaları, değerlendirmeleri ve tavsiyeleri, sizlerin istifadesine sunulmuştur.
Mehmed Zâhid KOTKU, geçtiğimiz asırda yaşamış (1897-1980) bir mürşid-i kâmil, bir sâlih insan, bir Allah dostudur. Ömrü boyunca tebliğ ve irşad çalışmaları içinde bulunmuş, milletimize ve ülkemize hizmet eden nice kıymetli kadrolar, devlet adamları yetiştirmiştir.

Gümüşhaneli Hazretleri tarafından başlatılan Ramûzü’l-Ehâdîs dersleri, takipçileri tarafından devam ettirilmiştir. İskenderpaşa Camii’nde Mehmed Zâhid KOTKU (Rh.A) Hocamız bu dersleri 1958’den 1977 yılına kadar sürdürmüş; 1977’den sonra ise, Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN hocamız devam ettirmiştir.

İlk zamanlar düzenli olarak pazar günleri ikindiden sonra bir saat, cuma günleri öğleden önce 45 dakika hadis dersleri yaparlarken, son yıllarında hadis derslerini Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN hocamıza bırakmışlar, kendileri cuma namazından sonra 10-15 dakikalık kısa konuşmalar yapmaya başlamışlardır.

Bu konuşmalar irticalen yapılmış, bazen bir sahabeden bahsetmişler, bazen güncel bir olayı konu edinmişlerdir. Bu konuşmalar 1978 yılında başlamış, vefatına kadar devam etmiştir. Son konuşmaları vefatından bir hafta önce, 6 Kasım 1980’de Medine’de kaydedilmiştir.

Tümünü Göster

İzledim/Dinledim, Hediyemi Al Hata Bildir/Öneride Bulun

Konuşma Metni

Eûzubillâhimineşşeytânirracîm. Bismillâhirrahmânirrahîm.

el-Hamdülillâhi rabbi’l-âlemin ve’l-âkibetü li’l-muttakîn es-salâtu ve’s-selâmu alâ seyyidinâ Muhammedin ve âlihî ve sahbihî ecmaîn. İ’lemû eyyühe’l-ihvân fe-inne efdale’l-kitâbi kitâbullâh fe-enne efdale’l-hedyi hedyu Muhammedin sallallahu aleyhi ve sellem ve şerra’l-umûri muhdesâtuhâ ve külle muhdesin bid’ah ve külle bid’atin dalâleh ve külle dalâletin fi’n-nâr vebi’s-senedili muttasili ile’n-nebiyyi sallallahu aleyhi ve selleme ennehû kâl:

Men’ikteta’a hakka’mriin müslimin bi yemînihî, fekad evcebellâhü lehü’n-nâra, ve harrame aleyhi’l-cennete. Fekâle racülün: Yâ Rasûlallâhi, ve in kâne şey’en yesîran? Kâle: Ve in kâne kadîben min erâkin.

Sadaka rasûlü’llâh, fî mâ kâl.

Ravileri uzun. Her kim bir Müslüman'ın bir hakkını yemin ederekten katleder, zapt ederse, alırsa, benimdir diyerekten yemin ediyor, yemin düşüyor mahkemeden. O da yemin ediyor. Ederse, fekad evcebellâhü lehü’n-nâra. Cenâb-ı Hakk ona cehennemi vacip kılar. Ve harrame aleyhi’l-cenneh. Cenneti de ona haram kılar. Cennet haram olur, cehennem de vacip olur.

Fekâle racülün. Bir adam dedi ki, Yâ Rasûlallâhi, ve in kâne şey’en yesîran? Azıcık şey de olsa olur mu? Ufak bir şey, emniyetsiz bir şey. Ve in kâne şey’en yesîran? Ve in kâne kadîben min erâkin. Misvak dediğiniz ağacın köklerinden bir parçası da olsa, o hak haktır. Onu her kim böyle yemin ederekten gasp eder, zapt ederse, sahip çıkarsa, ona cehennem vacip olur, cennette ona haram olur.

Ravileri, ravahu Mâlik, Ahmed b. Hanbel, Müslim, Nesaî, İbn Mâce, Taberânî, an Ebi Ümame, Buhârî, Taberânî, Hâkim, Ziya el-Makdisi ve seb’un ahâr an Ebi Süfyan.

Geçen derste geçti de en büyük şey haksızlık, hak, haksızlık, haram yiyen insanların, duaya çıktılar da, Musa aleyhisselam'ın da içlerinde beraber olduğu halde Cenâb-ı Hakk yağmur vermedi. Dedi ki Cenâb-ı Hak, bunlar bu hakları sahiplerine iade etmedikçe, ne kadar ağlasalar ağlasınlar, ne kadar sızlasalar sızlasalar, ben gözünün yaşına hiç acımam. İlla hak sahiplerine, haklarını eda etmek, ondan sonra yalvarmak. Yoksa hak sahiplerinin hakkını yut da ondan sonra yalvar yalvarabildiğin kadar.

Men’iktenâ kelben leyse bi kelbi saydin ve lâ mâşiyetin ve lâ erdin, fe innehû yenkusu min ecrihî külle yevmin kîrâtâni.

Müslim, Tirmizî, Nesaî, Hz. Ebû Hüreyre'den. Her kim av köpeği olmadık, av köpeği değilse, çoban köpeği değilse, arazi bekleyen köpekten değilse, bir köpek beslerse, evinde süs köpeği yahut nasıl köpek olursa olsun, bu onun her günkü kazancından iki kıyrat noksan eder. Her bir kıyratın ağırlığı bir Uhud dağı kadardır. Yani kazançları elinden gider. Ne kadar sofu da olsa yani iki kıyrat. Onun için diğer bir vaktiyle okumuştum.

Fransa da Almanlarla harp yaptılar. O harpte ölenlerin sayısından daha çok köpek, kuduzdan ölmüşler. Kırk bine yakın galiba zannedersem de hastaneleri varmış, kuduz hastaneleri. Çok zayiat vermişler köpeklerden, kuduz olmak suretiyle. Bu tabi hep bu ufacık köpekler evlerde besleniyor, onlar âdet edilmişler. Köpeğin tabi huyu, ahlâkı başka çeşit. Binâenaleyh bu hastalık etrafa yayılıp gider. Bundan dolayı olan zayiatta gözü görülmez. Sabahleyin, radyo söylüyordu, bir sene zarfında trafik kazasından ölenlerin adedini, Kıbrıs'ta ölenlerden çok fazla, neden? Dikkatsizlik mi dersin, akılsızlık mı dersin ne dersen de. Allah'ın yolu işte, koca yolu işte. İnsan birbirini görür. Şu gökteki yıldızlara bakarsan milyarlarca yıldızlar var. Ne güzel hepsi istikametinde, yolunda. Hiç şaşırmıyorlar, hiç birbirine çarpan yok. Biz koca yolda birbirlerimizi nasıl aldatıyorsak aldatıyoruz işte.

Bu köpeklere de binâenaleyh böyle süs köpeği arkasına takıyor, gezdiriyor arkasında. Seviyor, öpüyor. Ondan da, onun tüyünden de bir hastalık geliveriyor. Bana ne onlardan. Onun için onun ecirlerinden her gün iki kıyrat yok olur gider.

Men ekarra bi ayni mü’minin, ekarrallâhü bi aynihî yevme’l-kiyâmeti.

Her kim bir müminin gözlerini sürurlandırırsa, yani onu sevindirirse, her kim bir mümini ne çeşit olursa olsun onu sevindirirse, onu maksadına iliştirirse, O'nu razı ederse, ekarrallâhü bi aynihî yevme’l-kiyâmeti. Cenâb-ı Hak O'nun gözlerini gözlerinden murad, O'nun kendisini demektir. Burada gözlerinden murad dediler ama maksat onun kendisini Cenâb-ı Hak kıyamet gününde sürur içerisinde bırakacak, sevindirecek. Müslümanı sen sevindirdiydin, işte ona mukabil ben de seni bugün sevindiriyorum diyecek.

Men’iktehale bi’l-ismidi.

Bunun üstünde çok dersler geçiyor tabi. Mümin kardeşlere sevindirme hakkında. Çeşit fırsatlarda Cenâb-ı Peygamber böyle müteaddit şeylerde bulunmuş. Teşviklerde bulunmuş.

Men’iktehale bi’l-ismidi yevme âşurâe, lem yermed ebeden. Her kim aşure günü, muharremin onuncu günü gözlerine sürme sürerse, onun gözleri bir daha ağrı görmez, demiş ama bu hadîsi de zayıf addetmişler. Ama bunlar fedaildendir. Hadîsler ne kadar zayıf olsa da fedailde kendilerinden istifade edilir. Ne olacak bir sürme çekebiliriz o akşam. Erkekler sürmeyi gece sürerler, sabahleyin yıkarlar. Gündüzün kadınlara mahsus, gece erkeklere mahsus.

Men’iktevâ ev isterkâ, fekad berie mine’t-tevekküli. Her kim, demiri kızdırıp da ağrıyan yerlere dağılama diyorlar. Hâlâ köylerde yaparlar bunu böyle. Ağrıyan yerlere demir kızdırmak suretinde dağlayanlar ve Kur'an'dan gayrı, Kur'an'dan gayrı şeylerle rukye edenler okuyanlar ancak Kur'an okunur veya Peygamberimizden mevrut hadîsler okunur, hastaları için okunacaksa. Yoksa öyle bir manası bilinmeyen, kimin ne dediğini bilinmeyen kelimelerle okunan, rukyeler caiz değildir. Fekad berie mine’t-tevekküli. Bu adam tevekkülden uzak.

Men eksera mine’l-istiğfâri, cealellâhü azze ve celle lehû min külli hemmin feracen.

Her kim istiğfara devam ederse. İstiğfar, Cenâb-ı Peygamber sallallahu aleyhi vesellem yaptığı gibi, Cenâb-ı Hak Celle ve Alâ da Kur'an'ında istiğfar etmemizi bize emretmiştir. O emretmiş, Cenâb-ı Peygamber de yapmış ve bizim yapmamızı da bize tavsiye etmişlerdir. Fakat istiğfarı Estağfirullah, Estağfirullah, Estağfirullah deyip geçmemeli. İstiğfarı tamam okumalı.

Estağfirullah ellezî lâ ilâhe illâ hüve'l-hayyü'l-kayyûmü ve etûbü ileyhi, Ve es-elühü't-tevbete ve'l-mağfirete ve'l-hidâyete lenâ, innehû, hüve't-tevvâbü'r-rahîm.

Bunu yüz kere hiç olmasa bir insan. Estağfirullah, estağfirullah 100 kere çabuk olur. Fakat tamamını okursan biraz ağır olur ama tatlı olur. Binâenaleyh istiğfarı kim böyle çok ederse ekser, ekser, çok. Cenâb-ı Peygamber 70 ve 100 olaraktan kendileri tarafından zikredilmiştir. Her gün yaparlarmış istiğfarı. Kim yaparsa bunu Cealellâhü azze ve celle lehû min külli hemmin feracen. Hem dert, kaygı, musibet, neler varsa yani, birçok manaları ifade eden kelime. Bunların hepsinden Cenâb-ı Hak ona kurtuluş verir. Sıkıntılardan kurtulur, dertlerden kurtulur, meşakkatlerden kurtulur.

Ve min külli dîkin. Ne kadar darlıklar varsa, mehracen ondan da kurtulur, çıkış yolu bulur.

Ve razekahû min haysü lâ yehtesibü. Aynı zamanda da ummadığı yerlerden Cenâb-ı Hakk ona rızıklar ihsan eder. Ummadığı yerlerden rızıklar verir. Kur'an-ı Azimuşşan'da;

Ve men yetteki(A)llâhe yec’al lehû mehracân. Ve yerzukhu min haysu la yahtesib. Ayet-i kerîmesinde de Cenâb-ı Hak bunu bize beyan etmiştir. Birçok büyüklerimize gelmişler, benim şu derdim var, öteki demiş benim bu derdim var, herkese istiğfar tavsiye etmişler, niçin?

İstiğfarda çok fevaid var. Sayısız fevaid. Çocuğu olmayanın çocuğu olur. Parası olmayanın parası olur. Malı olmayanın malı olur. İşte derdi olanın derdi gider. Birçok böyle fevaidle doludur. Onun için herkese en güzel tavsiye edilecek şey istiğfara devam. Fakat istiğfar ancak günahları terk etmekle olur. Günahlara devam edildiği takdirde yapılan istiğfarlar hem yersiz olur hem de uygunsuz olur yani. Hem bir taraftan yap hatayı, bir taraftan da yalvar. Yalvarmak iyi ama hatayı da terk et.

Men eksera zikrallâhi, fekad berie mine’n-nifâki. Her kim Allahu Teâlâ'nın zikrini çok ederse. Zikirlerin nev'i çok. Allah demek zikirdir. Lâ ilâhe illallâh demek zikirdir. Kur'an okumak zikirdir. Namaz kılmak zikirdir. Tesbih çekmek zikirdir. İstiğfar çekmek zikirdir. Müslümanların faydasına koşmak o da zikirdir. Bunları her kim çok yaparsa, ekser kelimesiyle, ekser kelimesiyle anladım. Ekser, kesretten malum, çokluktan. Çok yaparsa, ne kadar çok yaparsan, bu kadar çok kârın olur. Ve Cenâb-ı Zülcelal hazretleri az zikredenleri Kur'an'da şöyle zem ediyor.

İnne’l-münâfikîne yuhâdi’ûna’llâhe ve izâ kâmû ilâ’s-salâti kâmû kusâlâ yurâûne’n-nâse velâ yezkurûna’llâhe illâ kalîlâ.

Allah'ın zikrini az yaparlar. Sıkıştığı vakit yapar. Görürlerse yapar. Çünkü makbul olan bir şey değildir. Namazı kılarken de ağır ağır kılar. Onun için namazda ön safları kapabilmek büyük kârdır. İlk safı kapamazsan, ikinciyi kapacaksın. İkinciyi kapamazsan üçüncüyü. Geri saflarda kalmak tembellik alametiymiş. Kusâlânın manası geri kalmak, geç kalmak, geri kalmak tembellik alamettir ki, münafıkların alameti olduğunu burada beyan buyurmuş. Onun için camilere bazı cuma günleri çok erken giderlermiş ki ilk önce giren ben olayım diyerekten. Çünkü ilk girene büyük mükâfat veriliyor. Sonra o mükâfatlar azala azala yumurtaya iniyor. Ashâb-ı kirâmın zamanında da cuma günleri bahusus camiye erken girmenin faziletini kazanmak için sabah namazını kıldıktan sonra camiden çıkmazlarmış. Cumaya karar camide oturulmamış ki, cumaya girenin ilklerinden olalım diyerekten. Böyle ezan okunsun da ondan sonra camiye girelim demek, bu yanlış bir iştir. Men ekrame zâ sinnin fi’l-İslâmi. Her kim İslamiyet'te yaşlanmış, başlanmış, saçını sakalını ağartmış, beli bükülmüş bir insan. Zâ sinnin 60'ı, 70'yi geçmiş 70'i belki 80'lik. Çok yaşlı yani. Tabi sayısını koymamış ama yaşlı bir insan.

Keennehû kad ekrame Nûhan. Sanki bu adam, Nuh aleyhisselama ikram etmiş gibidir. Yaşlı bir insana ikram, Nuh aleyhisselama yapılan ikram gibidir.

Ve men ekrame Nûhan fî kavmihî. Her kim ki Nuh aleyhisselamın kavmi içinde ikram ediyor. Fekad ekramellâhe. Bu adam Allahu Celle ve Alâ'ya ikram etmiş sayılır. Yani büyüklere karşı hürmet ve saygının alametlerinden birisi. Onun için İslâm'da güzel şeydir.

Hatırıma gelmedi ama büyüklere ikram, küçüklere şefkat merhamet etmeyen bizden değildir. Yani büyüklerine ikram etmeyen, küçüklerine de şefkat etmeyen bizden değildir sözünün bu da ayrı bir tabiri. Her kim yaşlı bir insana İslâm'daki yaşından dolayı, İslâm'da bu kadar ömür sürmüş, ibadet taat etmiş diyerekten ona hürmet ediyor ve önüne geçmiyor ve ona saygı yapıyor. Her şeysinde. Ki Hz. Ali kerramallahi vechihi de böyle bir şeyden dolayı tahzim buyurmuşlar. Sabah namazına gidiyormuş da önünde bir yaşlı, onu geçmemiş, namaza da geç kalmış. Allah da güneşi durdurmuş. İki tabir var burada, güneşin durduruluşunda. Bu olmaz şeydir diyenler var, tabiatın icadı. Güneş durur mu hiç? Ama Allah'ın kudretinde olan her şey, Allah'ın emrine musahhardır. Durur da gider de. Bu bir şey değil de yani o vazifesini yapmış. O ihtiyarın önüne geçmemiş, güneş de batmamış, o da vaktinde namazını kılabilmiş.

Men ekrame ehâhü, feinnemâ yükrimüllâhe.

Ne kadar güzel şeyler bunlar. Her kim bir din kardeşine ikram ederse, buyrun der yer gösterir. İkramın çeşitleri var yani. Mutlaka elinden tutup öpmek lazım değil. Ona bir yer gösterir, bir kolundan tutar. Bir şey yapar, nasıl yaparsa yapsın, bir ikram edecek.

Men ekrame ehâhü. Kardeşine bir ikram yapsın. Feinnemâ yükrimüllâhe. Bu Allahu Teâlâ'ya ikramdır. Şimdi bizim ramazanda arkadaşlar, kardeşler hep ikram yapıyorlar, sofralar kuruyorlar. Ben bu sene dizlerim ağrıdığı için iştirak edemiyorum bunların sofralarına, hepsinden özür diliyorum ama affederler mi, etmezler mi bilmem. Şimdi o ikramı kabul etmek lazım. Buyrun diyorlar, ona da icabet etmek lazım. Yalnız, burada da bir hatalar oluyor mu bilmiyorum gayri. Davetçilerin vazifesi, cami komşuları da ortak olması lazım. Kendisinin dostları vardır oradan buradan, bir sürü insan geliyor bugün. Hiç tanımadığımız insanlar, sofraya oturuyorlar. Fakat cami komşularından birçok kimseleri de göremiyoruz sofrada. Onlara da hiç kulak asılmıyorsa bu sofrayı tertip edenin bir hatasıdır. Bunu şey yapmalı, sofra tertip ettiği günü, evvela cami komşularını, mademki bu camide yapılıyor bir ziyafet, caminin komşuları da bundan istifade etmelidir, değil mi ya? Ama gelir gelmez, orası bize ait değil.

Men ekramehû ehûhü’l-müslimü. Ee, bu da hayır şimdi. Men ekramehû ehûhü’l-müslimü. Bir müslüman kardeşinin ikramı var size. Nasıl olursa olsun. İster evine çağırmak suretiyle ikram etsin. İster size bir hediye vermek suresiyle ikram etsin. Nasıl ikram ederse eder. Men ekramehû, bir ikram. Ehûhü’l-müslimü. Müslüm kardeşi kardeşine bir ikram ediyor. Fe’l-yekbel kerâmetehû. Onun ikramını kabul et. Ben kabul etmem diyerekten onu mahcup etme. Sen o ikramdan müstağniysen onu alır başkasına da devredersin. Ama onu da sevindirmek için, onun ikramını kabul etmek lazım. Fe’l-yekbel diyor. Kabul etsin, kerâmetehû, onun ikramını. Fe innemâ hiye kerâmetüllâhi. Bu ikram ondan değil sana, Allah'tandır. Allah'ın verdiği ikramı ne diye reddediyorsun?

Cenâb-ı Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Hazreti Ömer'e bir şey verdi, bir hediye gelmiş kumaş. Nasıl hatırımda pek yok ama. Onu Hazreti Ömer Efendimiz'e vermiş. Hazreti Ömer Efendimiz ipeklidir, ben bunu giyemem demiş. Giyemezsen başkasına veremez misin demiş. Giyemezsen, ipeklidir de, başkasına da veremez misin? Bu mualde. Binâenaleyh, ikramı kabul etmek, ikramı asıl ettiren Allah. Bunu iyi bilmek lazım. Asıl ikram Allah'tan gelir buna. Onun için o gelen ikram Allah'ın ikramıdır, onu kabul eder.

Fe lâ teruddû alellâhi. Açıklıyor şimdi. Allah'ın ikramını Allah'a sakın reddetmeyin. Bu, tabi, davetlerde böyle. Bu akşam bize teşrif etmez misiniz? İşin yok, gücün yok. Etmem, olmaz. Peki, teşekkür ederim. Gidersin. Onu reddetmeyeceksin. Ebû Nuaym Hazreti Enes rivayetten rivayet etmişler.

Men ekele. Bu şeyler bitti.

Men ekele dirhemen min riben. Her kim bir dirhem, en eksik şey, ölçü, dirhemden başka, bir dirhem, iki dirhem, dört yüz dirheme çıkar, bin dirheme çıkar, gider. Aşağısı bir, birden başlıyor. Bir dirhem, bir insan faiz yerse, riba faiz, yerse, fe hüve mislü selâsin ve selâsîne zenyeten. Bu otuz üç zinaya yapmış gibidir. Bir dirhem faizin yemesi otuz üç zinaya karşı oldu. Biz zinaya yapan adama rast gelirsek onu taifleriz tabi. Ne edepsiz adamsın deriz. Fakat faiz yiyenlere kimse bir şey demiyor. Hatta bugün onun müdafileri var. Bugün faizsiz zam dönmez diyorlar. Ticarette zam olmaz. Alacaksın vereceksin işte burada faiz olacak. Binâenaleyh burada bir dirhem diyor. Şimdi diyorlar ki azıcık faiz olmaz. Az da faiz olmaz diye de bir şeyi daha var, fikir veriyor. Ya faiz, kat kat olursa o zaman faiz olur diyor. Onlar tefeci diyorlar. Tefecilerinki faizdir. Ötekiler azmış faiz yüzde bir, yüzde üç, yüzde beş. Onlar faiz sayılmaz. E burada bir dirhem diyor, en aşağısını gösteriyor. Allah kusurumuzu affetsin. Hazreti İbn Abbâs'dan bu rivayet.

Men ekele min hâzihi’l-hadravâti: el-besale, ve’s-sûme, ve’l-kürrâse, ve’l-fücle. Her kim bu yeşil otlardan yerse ki onlar soğan, sarımsak, pırasa, turp gibi her zaman yediğimiz faydalı şeyler addettiğimiz, bunları yerse.

Felâ yekrabenne mescidenâ. Bunlar bizim camilerimize gelmesin. Bu kokularıyla halkı taciz etmesinler. Bunun içinde sigara yok. Bu pırasa olsun, soğan olsun, sarımsak olsun, turp olsun, bunlar hep mukaddi şeyler. Bunları arar bulur yeriz. Yeriz de bunlara bile Cenâb-ı Peygamber razı olmuyor camiye gelen adam. Bunu evvelce yesin, ağzının kokusu gitsin. Namaz vaktinden evvel yesin yahut namazdan sonra yesin ki ağzında bu kokularla camiye gelmesin. Ya, sigarasını cami kapısına kadar sürdürerek gelen kimsenin haline ne der Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bilmem.

Hatta bunlardan böyle bir tabiat edinmişler, içiyorlar mesela, yiyor soğan, sarımsak. Gelmişler, Cenâb-ı Peygamber onları bakı denilen mezarlığa kadar sürgün etmiş. Tutun bunları atın oraya. Camiye bunlar yakışmaz diyerekten onları kaldırmış, oraya kadar sürgün etmiş. Onun için sigara bugün tıp âleminde de İslâm âleminde de hem sıhhate hem keseye muzur bir şeydir. Bu muzur olmasıyla beraber müptelalığı da, müptelaları da pek yok. Allah, evvelce bunun kanunlarını çıkarmışlar, bilmem neler yapmışlar, yine hakkından gelememişler. Bugün gelmenin de imkânı yok. Yalnız Allah insaf verir de sıhhatinin kıymetini bilirse, sıhhatinin kıymetini bilirse, İslâm'da da bu yakışmaz bir şey derse bu da israftır derse eh ona da inancıyla, bir azimkarlıkla sabrederse kurtulur yoksa başka türlü mümkün değil.

Men ekele min hudariküm hâzihî şey’en, felâ yekrabenne mescidenâ. Yine, bu sizin cemiyetimize böyle bir şeyleri yiyip de gelen insan varsa, felâ yekrabenne mescidenâ. Bunlar bizim mescidimize de yaklaşmasınlar.

Fe inne’l-melâikete. Çünkü melekler, teteezzâ mimmâ yeteezzâ minhü benû âdeme. Âdemoğlunun rahatsız olduğu şeylerden, tabiatıyla melekler de rahatsız olurlar. Onun için insanların hoşlandığı güzel kokulara sürünmek lazımdır ki o ruhaniyeti de cezbeder. Meleklerin de gelmesine vesile olur, insan rahat olur. Onun için güzel kokular alırız, sürünürüz, ikram da ederiz, başkalarına süreriz diyerekten. Ramazanda bize zarar etmez koku sürülmesi. Şafiilere göre caiz derler, kerahat vardır. Bizde kerahatte yoktur. Böyle meleklerin hoşlanmadığı kokulardansa onların hoşlandığı kokuları sürünmek tabiatıyla daha evladır.

Hatta bir yerde görmüştüm ki, arıların balını almak için arıcı bir duman veriyor arılara, arılar o dumandan müteessir olarak kaçışıyorlar. Kaçıştıktan sonra da arıcı balları da güzelce alabiliyor rahatlıkla, eski zamanda. Şimdi daha kolaylıkları var. Bunu şeytan görmüş de, şeytanın da aklı ermemiş. Bu insanları kandırmanın yollarından, çünkü meleklerin himayesinde insan, onun için yanaşamıyor yanlarına, bazı sevgili kullarının yanına yanaşamıyor. Bu tutmuş, sigarayı icat etmiş, bunu aldatmış, bunu da içerisinde şöyle iyilik var, böyle iyilik var derken, şimdi melekler dağılmış. Melekler dağılınca şeytan da yanaşmış. Yanaştıktan sonra da olan olmuş.

Men ekele, yine tekrar bakalım.

Men ekele hâzihi’ş-şecerati’l-habîsete. Bu sefer habislik adına da koydu soğan, sarımsağı. Felâ yekrubenne müsallânâ hattâ yezhebe rîhuhâ. Kokusu gidinceye kadar ağzından, mescidimize yaklaşmasın o adam. Pişirir de yersen tabi olmaz ama çiğsini yemekte böyle zararlar var. Ahmed b. Hanbel'in, Dâvud'un, İbn Hibbân'ın, Beyhâkî'nin, Hazreti Müğire'den naklidir.

Men ekele mimmâ tahte’l-mâideti. Şimdi bizim kusurlarımızdan birisi de, ekmek kırıklarına hiç riayet etmeyiz. Dökeriz, çok kırık yaparız sofrada. O kırıklar da sonra en iyi hal, süpürülür, atılır sokağa, yahut çöp tenekesine. Bak Cenâb-ı Peygamber diyor ki; Men ekele mimmâ tahte’l-mâideti. Sofraya dökülmüş ekmek kırıkları, neler varsa. Bunları her kim yerse, emine mine’l-fakri. Fakirlikten emin olur adam. Fakir olmaz o adam. Yani mâ yeskütü mine’t-ta’âmi." Yenilmiş şeylerden, dökülen şeyleri yiyen insanlar, fakirlik yüzü görmezler demiş. Ravahu Hatîb fi’l mü’telifi an Hüdeybete’bni Hâlidin an Hammâd bin an Sâbitin an Enesin, demiş.

Hâlbuki şimdi ufak ufak kırık parçaları tabii başka, bir de böyle böyle parça parça ekmekleri atmak başka. Allah kusurlarımızı affetsin. Tenekeler böyle ekmeklerle doluyor diyorlar, arabalar doluyor diyorlar, hayvanların önüne gidiyor diyorlar, denize atılıyor diyorlar, çok şeyler. Hep bunlar israfın parçalarıdır. Sen bir kişinin israfına bakma. Bu israf memlekette kırk milyon insan birer kuruşluk israf ederse kırk bin kuruş yapar. Onar kuruş yaparsa bu kadar yapar. E bu yazık değil mi?

Bak şimdi, bu çok güzel.

Men ekele mimmâ yeskutu mine’l-mâideti. Sofradan dökülen kırıkları her kim yerse. Tenezzül ediyor, şeylik yapıyor, büyüklük taslamıyor. Eh bu da benim elimden koptu. Onu mikroplandı diye atarlar. Öyle bir şey yok. Yerse. Lem yezel fî se’atin mine’r-rizk. Rızkında genişlik olur.

Rahmetlik dedemden hatırımda kalmış. Dedelerimiz işte böyle şeylerimizi nakledermiş aslında. Benim de hatırımda kalan bu vak’ayı çocukluğumda kalmıştı aklımda. Ara sıra söylerim size. Sonra onu görmüştüm bir yerde. Musa aleyhisselam'ın zamanında bir adamcağız çok zengin olmuş. Çok zengin olmuş. Artık bıkmış da demiş ki:

Ya Musa! Alsın bunu elimden Cenâb-ı Hak. Ben bu kadar istemem artık. Orada da buyrulmuş ki, çocuklarına ekmeğini ayakta yedirsin. O da çocukların boynuna bir torba asmış. Rızıkları dökülmesin bunun içine diyerekten. Zenginlik daha bir müsaviymiş. Ya Musa demiş ne oldu böyle?

E demişler ki bunlara hürmet ettikçe Allahu Teâlâ senin rızkını arttırıyor. Üç yüz küsur kimse, üç yüz küsur mahlûk, bu lokma ağzımıza girinceye kadar hizmet eder. Melekleriyle de ayrı. Bu yer yarılı. Bu yerin yarılması kolay mı? Sen sokta bir şey, çıkar bakalım dışarıya. Bu Allah'ın kudretiyle yerde köklenir, yer yarılır, çıkar dışarıya, büyür, işte tanelenir filan eder. Değirmenci, biçerler, harmancı döver, bilmem ne yapar, sonra değirmenciye gider, un olur, ayıklanır, temizlenir, bizim ekmek fırıncılarımız eline geçer, bize de ekmek olaraktan gelir. Ama kaç kişinin elinden, hizmetinden geçmiştir bu, bize gelince kadar. Sen de bunuhakir edipte yere at, ama Amerika bize yollar dersin sonra. Ama Amerika yollamadığı vakitte de açlıktan nefesimiz kokarsın Allah esirgeye.

Onun için ekmeğin kıymetini bilmeli, hiçbir tanesini ziyan etmemeye çalışmalı. Her kim böyle ekmek tanelerinin düşürdüğü kırıkları yerse, hâlbuki lokmalar, biz bir yerde bulunuyorduk da, ekmek vermezlerdi orada, herkes ekmeğini kendisi getirsin derlerdi. Herkes ekmeğini getirir, yediği kadar yer, yemediğinde alır gider, niçin?

Orada kırık kalmasın. E şimdi hazır ekmekler konuyor, bir parça koparıyor, orada bırakıyor onu. Gerek lokantalarda olsun, gerek evlerde olsun, gerek cemiyetlerde, yiyeceğin kadar yersin, baktın ki kalan ziyan olacak, onu ye. O israf olmaz. Bırakırsan israf olur. Yiyemeyeceksen hiç koparma onu. Kalmasın öyle. Binâenaleyh böyle sofradan düşenleri yiyen insanlar, lem yezel fî se’atin mine’r-rizki, rızıkta daima genişlik üzerindedirler.

Bakın şimdi bu da ve vükiye’l-humka, ve veledühû ve veledü veledihî. Kendisi de ahmaklıktan kurtarılır. Ahmak olmaz. Ekmeklerin kırıklarını yiyen adamlar, Allah-u Teâlâ onlara ayrıca bir şey verir, zekâ verir, feraset verir. Ahmak olmazlar. Ahmaklık fena bir şey şimdi. Daha kendi veledi ve veledinin de veledi, torunları da Allahu Teâlâ bu sebeple onları da himaye ediyor. Alıştırıyorsun. Aman oğlum, dökmeyin sofraya ekmek kırıklarını yere. Döküldüyse, topla bakalım şunu da ye. Evvela kendin yersin, o da görür. Sen de yap bakalım yavrum dersin, o da alışır kırık toplamağa. İyi, ne kadar büyük fevaidi varmış. Yine bir tane daha gelmiş.

Men ekele mimmâ yeskutu mine’l-hivâni. Sofra orda. Mâide idi, burada hivân. Nüfiye anhü’l-fakru. Fakirlik bu insandan giderilir. Fakir olmaz o adam. Ve nüfiye an veledihi’l-humku. Ahmaklık da ondan da ve veledinden de, evladından... Kırıklarını yiyen adamlar, Allah-u Teâlâ onlara ayrıca bir şey verir, zekâ verir, feraset verir. Ahmak olmazlar. Ahmaklık fena bir şey şimdi. Daha kendi veledi ve veledinin de veledi, torunları da Allahu Teâlâ bu sebeple onları da himaye ediyor. Alıştırıyorsun. Aman oğlum, dökmeyin sofraya ekmek kırıklarını yere. Döküldüyse, topla bakalım şunu da ye. Evvela kendin yersin, o da görür. Sen de yap bakalım yavrum dersin, o da alışır kırık toplamağa. İyi, ne kadar büyük fevaidi varmış. Yine bir tane daha gelmiş.

Men ekele mimmâ yeskutu mine’l-hivâni. Sofra orda. Mâide idi, burada hivân. Nüfiye anhü’l-fakru. Fakirlik bu insandan giderilir. Fakir olmaz o adam. Ve nüfiye an veledihi’l-humku. Ahmaklık da ondan da ve veledinden de, evladından da evladı ahmak olmaz. Onun için ekmeği kesmeyi hoş görmemişler. Ekmeği bıçaklarla kesip, onu zedelemeyi hoş görmemişler. Ona hürmet için bölmek, kullanmışlar ki o bıçak tabi, ekseriyetle hayvan kesimlerde filan kullanılıyor. Ona benzetilmesin diyerekten hoş görmemişler. Tabi bıçak devri de yeni bir devirdir. Eskiden bıçak mı vardı herkeste, herkes eliyle koparır yermiş. Yine bakınız bir tane daha var.

Men ekele mimma yeskutû mine’l-hivâni, fe ruzika evlâden kânû sibâhan. Allah. Her kim, sofrasından düşen ekmek kırıklarını toplar da yerse, ona Allah öyle bir evlat verir ki gayet güzel yüzlü, hüsnü ahlâk sahibi, cemal sahibi olur. Yüzüne bakan hayran kalır. O Allah'ın verişi işte. Bazısı mesela çirkin yüzlü olur, bazısı tatlı yüzlü olur.

Men ekele fe şebia ve şeribe feravî. Yedi, karnını doyurdu. Suyunu da içti, ona da kandı. Fe kâle: Ondan sonra da dedi ki, vazifesi şimdi. Elhamdü lillâhi’llezî et’amenî. Çok şükür, elhamdülillah. Allah bana bak, bugün güzel bir yemek verdi. Yedim. Ve eşbeanî, doyurdu da. Çünkü Allah esirgeye doyma kabiliyetini vermese Allah bize hayvanlar gibi boyuna sabahtan akşama kadar yer, niçin?

Doyma kabiliyetini vermemiş Allah. Bir taraftan yer, bir taraftan çıkarır, doymaz. Ama bize öyle mi? Kısmetimiz kadar bir şey yeriz, yedikten sonra doyarız elhamdülillah. Doyduk deriz. Ve sekânî, ve ervânî. İçtik, orada da kandık. O da oldu, elhamdülillah. Bunu yapmak suresiyle yani Allahu Teâlâ'ya hamd ediyoruz. Verdiğinden, bu nimetlerden dolayı. Hamdin fedaili, harace min zünûbihî keyevmi veledethü ümmühû. Yalnız günahların affı, bak ne kadar Cenâb-ı Hak, Cenâb-ı Peygamber bize güzel yollar göstermiş. Anadan doğduğu gibi diyor, günahlardan çıkar. Niçin?

E Allah'a hamd ediyoruz, verdiği nimetlerine karşı. Hamdin büyük fedaili var, niçin?

Kitabımızın başı, Bismillâhirrahmânirrahîm. Elhamdülillâhi Rabbil âlimin ile başlar. Her şeyde varlığın sahibi olan Hazreti Allah'a karşı, hamd etmekle mükellefiz. Bir kere karnımızı doyurmuşuz, suyumuzu da almışız. Ondan dolayı da Cenâb-ı Hakk'a hamd edersek, anamızdan doğduğumuz gün gibi günahlardan çıkacağımızı beyan ederken, bugünkü yetişen evlatlarımızın da bundan haberdar olmamaları ve bir dua etmesini bilmemeleri de çok acınılacak ve ağlanacak şeylerdendir. Hiç olmazsa insan Türkçe olarak Elhamdülillah ya Rabbi sana çok şükür de diyemez mi?

Geçen bir Almanya'dan gelen kardeş çocuğunu Alman mektebine vermiş. Usül, Alman mektebinde herkes sırasına girdiği vakitte bir dua ediyormuş Almancı kendisi. Buna gelmiş sıra, sen de et bakalım, bir dua demişler. Durakalmış, gelmiş babasına söylemiş, ne diyeceğim ben buna?

Oğlum sen de Elham'ı okuyaydın ya demiş. Ertesi gün Elham'ı okunca, onlar da tebrik etmişler, aferin diyerekten. Bunu gavurcuk yapıyor da Müslümancık yapmasın olur mu? Müslümanın da buna riayet göstermesi lazım. Bu nimet olmasaydı, aç kalınca insanlar nasıl kıvranıyor Allah esirgeye.

Şimdi bir tane daha geldi. Acı. Allah, acı değil de tatlıdır bu. Acıların altında tatlılar vardır. Bazı adamlar zehir gibi biberi yer. Ondan da lezzet duyar. Acıdır ama lezzet duyuyor adam. Elinden alamazsın. Şimdi bakınız bu acıdır ama acının altında çok güzel tatlısı var.

Men ekele lokmaten min harâmin. Haramdan bir lokma yerse bir insan. Çok çeşidi var canım Allah muhafaza.

Men ekele lokmaten min harâmin. Orada riba yiyen, burada da haramdan yiyen. Ne yerse yesin. Çalar da yer, zorla alır da yer. Efendim işte adamları kandıraraktan. Çeşitli. Bir kimse böyle bir lokmayı haramdan yerse, lem tükbel lehû salâtü erbe’îne leyleten. Kırk günlük namazı kabul olmaz. Ve lem tüsteceb lehû da’vetü erbe’îne sabâhan. Kırk sabahta yapacağı yalvarmaların hiçbirisi kabul olmaz. Ve küllü lahmin yünbitühü’l-harâmü. Herhangi bir gıda ki insanın vücudunda et bitiriyor o, et bitiyor. Fennâru evlâ bihî. O etten cehennem daha...

Ve inne’l-lokmete’l-vâhidete mine’l-harâmi letünbitü’l-lehme. Bir lokma, ekmekten bir zerrecik bir şey bitirecek.

Gelecek derse kalmasın. Bir tane şurada şey var güzel.

Men ekele fî kas’atin sümme lehasehâ’stağferat lehü'l kas'atü.

Yemek yediğimiz kapları her kim güzelce sıyırırsa, sıyırdıktan sonra bir de onu şöyle parmaklarıyla temizlerse, istağferat lehü'l-kas'atü. O sahan ona dua eder. Senin benim buna aklım ermez. Aklım ermez ama Allahu Teâlâ'nın Resulünün sözü boş değildir. Ravileri de çokçadır. Binâenaleyh, o kalan yemekleri şeytanlar yer, şeytanlar yalayacaktır. Sahanda kalan az bir şeyleri bırakıyoruz sahanlarda. Onlar şeytanlara kalıyor. Şeytanlar gelip onu yalıyor. Binâenaleyh, şeytanlara beni bırakmadın diyerekten sahan, Müslümanlar yedi diyerekten, o da onun için dua ediyor. Estağfirullah diyor. Onun istiğfarı haliyle olan bir istiğfardır ki, bunlara bizim gücümüz yetmez. Fakat Allah'ın velileri ve sevgilileri onu hem işitirler hem duyarlar.

Allah kusurlarımızı affetsin.

Onun için bakınız şimdi sofra burada en büyük kabahatlerimizden de birisi. Kaplarımızı hiç hemen biraz varken kaldırırız, atarız. Çayımızı öyle, ne oldu bunu yedin de işte tamamını iç artık, niçin bırakıyorsun? Suyunu da öyle bir parça bırakıyorsun. Hepsi israfa gidiyor. Bunlardan korunmak için de Cenâb-ı Peygamber çeşitli yollardan bizi nasıl ikaz ediyor?

Ekmek kırıklarını dökmeyin. Döküldüyse bırakmayın onları.

Allah cümlemizi affetsin. Tevfîkat-ı samadaniyesine mazhar eylesin. Ve kendisinin de razı olduğu güzel halleri bizlere de hıfz-ü ihsan buyursun inşaallah.

El-Fâtiha.

Rahmet İklimi: Üç Aylar

Kısa ve Öz Sohbetler

Server Yayınları

Dinle Hata Bildir/Öneride Bulun Not Ekle

Server Kürsü

Namaz Vakitleri

7 Recep 1447

27 December 2025

İmsak

06:49

Güneş

08:21

Öğle

13:10

İkindi

15:29

Akşam

17:50

Yatsı

19:16

Mehmed Zahid<br>KOTKU

Mehmed Zahid
KOTKU

Hakkında

Hadis Dersleri (MZK)

Cuma Sohbetleri (MZK)

Münebbihat Dersleri

Mahmud Es’ad<br>COŞAN

Mahmud Es’ad
COŞAN

Hakkında

MEC YÂD ve Belgeseller

Hadis Dersleri (MEC)

Cuma Sohbetleri (MEC)

Tefsir Dersleri

Tasavvuf Sohbetleri

Mübarek Gün ve Geceler

Gurbet Sohbetleri

Hac ve Umre

Aile Eğitim Kampı Konuşmaları

Anma Programları

Konferanslar

Sorular ve Cevaplar

Diğer Çeşitli Konuşmalar

Muharrem Nureddin<br>COŞAN

Muharrem Nureddin
COŞAN

Hakkında

Konuşmalar

Mübarek Gün ve Geceler

Önemli Mesajlar

Basın Bildirileri

Tüm Sohbetleri Listele

Kısa ve Öz Paylaşımlar