Namaz Vakitleri

27 Zilhicce 1445
03 Temmuz 2024

İmsak

03:30

Güneş

05:29

Öğle

13:13

İkindi

17:13

Akşam

20:47

Yatsı

22:37

Detaylı Arama

Namaz ve Mescidler

Mehmed Zahid Kotku

Hadis Dersleri (MZK)

Mehmed Zahid KOTKU#MZK

11 Ramazan 1391 / 31.10.1971
İskenderpaşa Camii/ İstanbul

İçerik

Cuma Kılınan Caminin Fazîleti

Mescid-i Haram’ın Üstünlüğü

Namaz İkişer İkişer Kılınır

Namazda Fatiha Okunması

İleride Olacak Karışıklıklar

Namazlar Kefarettir

Mescid-i Nebevî’nin Fazîleti

Müslümanlar Arasında Sulh

Sükût Hikmettir

Az Konuşma Hakkında

Ahlâkın Efendisi

Sükût Alimin Süsüdür

Açıklama

Gönül dostu, âlim Mehmed Zahid KOTKU Hocamızın sohbetleri, kendi seslerinden konulara yaklaşımı, açıklamaları, değerlendirmeleri ve tavsiyeleri, sizlerin istifadesine sunulmuştur.
Mehmed Zâhid KOTKU, geçtiğimiz asırda yaşamış (1897-1980) bir mürşid-i kâmil, bir sâlih insan, bir Allah dostudur. Ömrü boyunca tebliğ ve irşad çalışmaları içinde bulunmuş, milletimize ve ülkemize hizmet eden nice kıymetli kadrolar, devlet adamları yetiştirmiştir.

Gümüşhaneli Hazretleri tarafından başlatılan Ramûzü’l-Ehâdîs dersleri, takipçileri tarafından devam ettirilmiştir. İskenderpaşa Camii’nde Mehmed Zâhid KOTKU (Rh.A) Hocamız bu dersleri 1958’den 1977 yılına kadar sürdürmüş; 1977’den sonra ise, Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN hocamız devam ettirmiştir.

İlk zamanlar düzenli olarak pazar günleri ikindiden sonra bir saat, cuma günleri öğleden önce 45 dakika hadis dersleri yaparlarken, son yıllarında hadis derslerini Prof. Dr. Mahmud Es’ad COŞAN hocamıza bırakmışlar, kendileri cuma namazından sonra 10-15 dakikalık kısa konuşmalar yapmaya başlamışlardır.

Bu konuşmalar irticalen yapılmış, bazen bir sahabeden bahsetmişler, bazen güncel bir olayı konu edinmişlerdir. Bu konuşmalar 1978 yılında başlamış, vefatına kadar devam etmiştir. Son konuşmaları vefatından bir hafta önce, 6 Kasım 1980’de Medine’de kaydedilmiştir.

Tümünü Göster

İzledim/Dinledim, Hediyemi Al Hata Bildir/Öneride Bulun

Konuşma Metni

Eùzü bi’llâhi mine’ş-şeytàni’r-racîm. Bi’smi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm.

El-hamdü li’llâhi rabbi’l-àlemîn... Ve’l-àkıbetü li’l-müttakîn... Ve’s-salâtü ve’s-selâmü alâ seyyidinâ muhammedin ve âlihî ve sahbihî ecmaîn...

İ’lemû eyyühe’l-ihvân... İnne efdale’l-kitâbi kitâbu’llàh... Ve enne efdale’l-hedyi hedyü muhammedin salla’llàhu aleyhi ve sellem... Ve şerre’l-umûri muhdesâtühâ... Ve külle muhdesin bid’ah... Ve külle bid’atin dalâleh... Ve külle dalâletin fi’n-nâr... Ve bi’s-senedi’l-muttasıli ile’n-nebiyyi salla’llàhu aleyhi ve selleme ennehû kàl:

RE. 218/12 Es-salâtü fi’l-mescidi’l-camii, ta’dilü’l-faridate fihi kehaccetin mebruretin, ve’n-nafiletü fîhi kehaccetin mütekabbiletin; ve fuddileti’s-salâtü fi’l-mescidi’l-câmii alâ mâ sivâhu mine’l-mesâcidi bi-hamsimieti.

Sadaka rasûlü’llàh, fî mâ kàl, ev kemâ kàl.

Ebu’ş-Şeyh ve Taberânî, Abdullah ibn-i Ömer RA’dan rivayet etmişler.

Namazların yerlerine göre dereceleri ayrıdır. Buradaki okuduğum bu hadis-i şerifte, büyük camilerde, cemaati kalabalık olan camilerde kılınan farz namazlar, kabul olunmuş mebrur bir hac gibidir. Mesela Fatih, Bayezit, Sultan Ahmet gibi büyük camilerde kılınan farz namazlar,
RE. 218/12 ... kehaccetin mebruretin ... kabul olmuş bir hac gibidir. RE. 218/12 ... ve’n-nafiletü fîhi ... Farz değil ama nafile olarak bir namaz kılarsak, RE. 218/12 ... kehaccetin mütekabbiletin ... bu da kabul olunmuş bir hac gibidir. Nafile olduğu halde. RE. 218/12 ... ve fuddileti’s-salâtü fi’l-mescidi’l-câmii Böyle cemaati çok olan bir camideki fazilet, RE. 218/12 ... alâ mâ sivâhu mine’l-mesâcidi ... diğer ufak camilere nisbetle RE. 218/12 ... bi-hamsimieti ... beş yüz namaza muadildir. Kuds-ü Şerif’te kılınan namazın da fazileti beş yüzdür. Medine-i Münevvere’de kılınan namazın fazileti bindir. Mekke-i mükerreme’de kılınanın fazileti yüz bindir. Demek ki yerlere göre sevaplar derecelendirilmiş.

Evde kılınan bir namazla, camide kılınan bir namazın arasında böyle bir fark vardır. Faraza şimdi Ramazan münasebetiyle birçok yerlerde evlerde imamlar namaz kıldırırlar. Beş on akraba u taallukat toplanır. O evin sahibi imamını temin etmiştir. Namazını evde kılarlar. Bu kat’iyyen caiz olmayan bir bid’attir. O zengin kendi servetine güvenerek birisini böyle tutuyor. Evinde namaz kıldırıyor. Cemaatten çalma demek bu. Eksiltme oluyor. Caminin cemaatinden müteaddit kimseler oraya gitmek suretiyle caminin cemaatinin azalmasına sebep oluşlarından dolayı mes’uliyetleri büyüktür.

Bir kere kabul olmaz. Caiz değildir. Caiz olmadığı halde uzun zamandan beri bu birçok yerlerde adet olunmuştur, böyle ramazanlık diyerekten evlerde namaz kılarlar. Nadiren olur fakat daimi olması caiz değildir. Çünkü müslümanlık tevhid dinidir.

Bakın cumalarımız bile bizim, niçin cumalarımızın arkasından dört rekât o günkü zuhr-i ahiri kılıyoruz? Lazım değil… O günkü cumayı kıldık, artık iki namaz olmaz bir vakitte… Ya Cuma namazıdır, yahut o günün öğlesinin namazı. O gün öğlen değildir cumadır, Cuma namazı kılınması lazım. Onun arasına bir de zuhr-i ahiri kılıveriyoruz. Sebebi? Şüphemiz var namazımızda. Şüpheli namaz olmaz. Şüphenin olmaması lazım.

Neden? “Cuma bir yerde kılınacak!” demişler. Bütün cemaat bir yerde toplanacak. İstanbul’da şimdi farz edelim bir milyon erkeği var. Veyahut yarım milyon, beşyüz bin kişi bunlar bir araya toplanacak, Cuma orada kılınacak. Hepsi birlikte. Bir de hatip çıkacak, bir konuşma yapacak. Herkes onu dinleyecek. Bugün bu imkân bulunmamış, demişler ki o zaman her yerde kılınsın demişler.

Kılınıyor ama onu kendimiz ilave etmişiz şimdi. O zorluğu görünce, bu kolaylığı ictihad etmişiz. Hakikatta bu zorluğu temin etmek lazım, herkesin bir araya toplanıp cumayı orada beraber kılması lazımken, bu ayrılığın öyleyse demişler ki gene zuhr-i ahiri de kılalım da şu vebalden de kurtaralım kendimizi diyerekten onu da ilave etmişler.

Onun için cemaatin parçalanması kat’iyyen caiz değildir. Hangi bakımdan olursa olsun. Yalnız din bakımından değil, dünya bakımından da cemaatin daima birlik halinde olması şart-ı azam desek yerindedir. Yine ikinci hadis-i şerifte buyuruyor;

RE. 218/13 Es-salâtü fi’l-mescidi’l-harâmi ... Şimdi Mekke-i Mükerreme’deki Mescid-i Haram’da kılınan bir namaz, RE. 218/13 ... bi-mieti elfi salâtin ... başka yerde kılınan yüz bin namaza muadildir. RE. 218/13 ... ve’s-salâtü fî mescidî ... Benim mescidimdeki namaz RE. 218/13 ... bi-elfi salâtin ... o da bin namaza muadildir. RE. 218/13 ... ve’s-salâtü fî beyti’l-makdisi ... Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’da kılınan bir namaz da RE. 218/13 ... bi-hamsimieti salâtin. o da beş yüz namaza muadildir.

Yani büyük camilerde cemaatle kılınan namaz da bu Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’da kılınan namazın sevabına müsavi oluyor.

Mescid-i Haram tabii Kâbe’nin etrafı, orası Beytullah… Orada yüz bine kadar böyle sevabın yükselmesi, Cenâb-ı Hakk’ın bir lütfudur. Ama bir de orada cemaat çok... Bugün yüz binlerin üzerinde kimse saf bağlıyor orada. Yüz bin, iki yüz bin, üç yüz bin, beş yüz bin kişi aynı mıntıka içerisinde… Çokluğun mükafatı olarak da bu sevap böyle üzerine yükleniyor demek ki…

RE. 218/14 Es-salâtü mesnâ mesnâ ... Namaz ikişer rekât kılınır. Dört rekatlı namazlarda iki rekâtta oturur, böleriz, üçüncü rekâtı ondan sonra kılarız. RE. 218/14 ... teşehhedü ... Her iki rekâtta otur, teşehhüd et! RE. 218/14 ... fî külli rek’ateyni ... İki rekâtta otur, teşehhüd et RE. 218/14 ... sümme tadarrau ... Tadarrû et, yalvar. Tevazu göster. RE. 218/14 ... ve tehaşşeu ... Haşyet üzerine bulun! RE. 218/14 ... ve temeskenü ... Bu da tezellül et demek. Şimdi namaz kılıyorsun, namazında bunlarına dikkat et. Teşehhüde oturdun mu, yalvarma var orada. Tadarru edeceksin Cenab-ı Hakka, niyaz edeceksin. Nasıl olur niyaz? Boyun bükülmesiyle olur. Boyun bükülmedikçe niyaz olmaz.

Böyle havf ve haşyet kendisini istila ettiği halde, kendisinden geçtiği halde, dünyasını unuttuğu halde, ahiretiyle meşgul. Mevlâsıyla meşgul olduğu halde yalvararaktan RE. 218/14 ... ve temeskenü ... aynı zamanda kendisinin ne kadar aciz ve zelil olduğunu da görerek... Ufacık bir arıza geliyor,. koskoca adam bir anda gidiyor. Ufacık bir arızaya tahammülü yok. Kalp sektesi diyorlar, şu diyorlar, bu diyorlar; ne derlerse desinler. Bir an durmaya gücü yetmiyor insanın, bu kadar aciz. Bir dakika yaşamaya güç yok kendisinde. Bu kadar güçsüz bir insanın kendisinde benlik ve varlık taslaması kadar korkulacak, taaccüb edilecek bir şey yoktur.

Bu kadar aciz bir insan, namazdayken bu aczini idrak ederekten:
“—Ya Rabbi! Ben işte bu kadar aczimle, kusurumla senin divanına geldim, huzuruna geldim. Kusurlarımı affet! Beni iyi insanların arasına ilhak eyle. İyi insan olabilmemi bana nasib eyle ya Rabbi!” diyerek böyle içten bir tazarru ve niyaz ile yalvarır. RE. 218/14 ... tukniu yedeyke ... Namazın arkasından dua ederken ellerini kaldır. Bunda hem imam Şafi’nin ictihadına işaret var, hem de namazın arkasından el kaldırıp da yaptığımız duaya işaret var. Yani namazda “Allahu ekber!” derken, Şafiiler tekbir getirdikçe ellerini de böyle kaldırırlar. Bir cihetten bu işaretin makbuliyetini gösteriyor. Bir cihetten de; “—Namazı bitirir bitirmez namazdan ayrılıp gitmeyin! Namazınızı kıldığınız vakitte onun mükâfatını Cenâb-ı Hak’tan isteyin! Ellerinizi kaldırınız, tazarru niyaz ile yalvarın Allah’a… Dünyevi ve uhrevi hacetlerinizi isteyin Allah’tan!” denmiş oluyor. RE. 218/14 ... ve tekùlü ... Kul der: Yâ rabbi, yâ rabbi! diye iki defa böyle diyecek, arkasından isteyeceğini isteyecek. Ne isteyecekse… İster Arapça söylesin, ister Türkçe söylesin, ister dilinle söylesin, ister içinden söylesin; Allah-u Teàlâ hepsine vakıf. RE. 218/14 ... femen lem yef’al zâlike ... Yapmadı bunu. Namazı kıldı, hemen ayakkabılarını aldı çıktı. RE. 218/14 ... fehiye hidâcün. Bu namaz eksik namazdır, noksan namazdır.

Bu (hidâc) kelimesi, namazda Fatiha-i Şerife okunması ile ilgili hadis-i şerifte de geçiyor. "Kullu salâtin lâ yu'ra fîhâ bi-immul kitâb, fehiye hidâcün"

Herhangi bir namaz ki, o namazda Fâtiha-i Şerife okunmasa, Fâtiha okunmadan kılınan namazlar noksan namazlardır. Onun için İmam-ı Şafi, Fâtiha okunmasının farziyyetine kàil, biz de vacibliğine kàiliz. Yani her halde Fâtiha-i Şerife okunacak!

Fatiha-i Şerife’yi okuduktan sonra arkadan zamm-ı sûreyi okumadık, unuttuk; Veyahut 3. ve 4. rekatlarda olduğu gibi zamm-ı sureyi Fatihanın arkasından okuyup, namazı tamam ediyoruz. Fatihanın arkasındaki zamm-ı sureyi okumayı unutursak, secde-i sehivle o namaz tamam olur.

Fakat namazdan sonra dua etmeden, “Namazı kıldım, bitti artık!” diyerek gitmek eksiklik oluyor, noksanlık oluyor. Çünkü insan bir işte çalışır. İşin arkasından onun gündelik midir, haftalık mıdır, aylık mıdır ne ise alacağını almak için bekler. Hizmetinin mukabilini istemeden gidiyor. Tenezzülsüzlük oluyor yani. Onun için iyi bir şey değil. Namazı eksik oluyor.

RE. 219/1 Es-salâtü tentazirûne ... Namaz kılmak için bekleşiyoruz ya. Önce bir sünnet kılıyoruz, arkasından da bekliyoruz. Bu beklediğimiz namaz yatsı namazı için Efendimiz bunu söylemiş olsa gerek ki, bir gece yatsı namazında Efendimiz SAS adetlerinin hilafına çok geç çıktılar. Mesela akşam imam şöyle azıcık geç geldi de cemaat telaşa düştü nerede kaldı imam efendi diyerekten. Ashab-ı kiramda öyle adet olmaz, sükût ile hepsi bekliyorlar, “Rasûlüllah Efendimiz ne zaman gelecek?” diyerekten. Hatta bir de üstüne uyku da galebe etmiş. Beklemişler geç vakte kadar. Nihayet Rasûlüllah SAS Efendimiz geldiler ve buyurdular ki: RE. 219/1 ... emâ innehâ salâtün lem tekün fi’l-ümemi kableküm ve hiye’l-işâü ... “—Bu bir namazdır ki, bu namaz sizden evvel hiçbir ümmete verilmemiştir. Hiç bir ümmette bu yoktur. Allah-u Teàlâ bu namazı, yâni yatsı namazını bu Ümmet-i Muhammed’e hediye etmiştir. RE. 219/1 ... inne’n-nücûme emânün li’s-semâi ... Şu gökte gördüğünüz yıldızlar, sema için bir emandır, eminliktir. RE. 219/1 ... feizâ tumiseti’n-nücûmu ete’s-semâe mâ tûadü ... Bir gün gelecek ki bu yıldızlar dökülecek. Bu yıldızlar döküldüğü zaman da gökten va’d olunan ne gelecekse başa gelecek. Bugün göklerdeki nizamın duruşuyla hepsi yerlerinde duruyor. Fakat bir gün gelecek ki bu nizam bozulacak. O alemin hepsi herc ü merc olacak. O zaman va’dolunan o kıyamet alametleri ortaya çıkacak, kıyametin kendisi olacak. RE. 219/1 ... ve ene emânün li-ashàbî ... Bu yıldızlar göklere eman oldukları gibi, ben de ashabım için eman olarak gönderildim. RE. 219/1 ... feizâ ene mittü ... Ben de içinizden ayrılacağım. Ayrıldığım vakit, RE. 219/1 ... etâ ashàbî mâ yûadûne ... o zaman da ashabımın başına gelecekler gelecek. Bölünecekler, fırkalara ayrılacaklar. Aralarında kavgalar, gürültüler çıkacak, şu olacak, bu olacak. RE. 219/1 ... ve ashàbî emânün li-ümmetî ... Ashabım da ümmetim için emandır. Yıldızlar gök için, ben ashabım için, ashabım da ümmetim için emandırlar. RE. 219/1 ... feizâ zehebe ashàbî ... Benim ashabım da dünyadan ayrıldıkları vakit, RE. 219/1 ... etâ ümmetî mâ yûadûne. ümmetimin başına gelecekler gelecek. Ashabım varken gelmeyecek. Ashabım gitti miydi dünyadan, gelecek olan felaketler gelecek demektir.” Bu Hz. Ali ibn-i Ebû Talha RA’dan rivayet etmiş. Allah kusurlarımızı affetsin… Şimdi tabii gidenler gidiyor.

Gidenlerin yerine gelen de yok. Gidenin yerini dolduracak bir kimse de yok. Ne peygamber yerine peygamber gelir. Ne ashabın yerine ashab gelir. Ne ulemanın yerine ulema gelir. Artık inkıraz hali devam eder, ne olacaksa olur. İnsanların başına gelecek felâketlerin en büyüğü gönüllere gelendir. Gönül aleminden insanların haberi olmaz. Bütün herkes dünya adamı olur, dünya malı olur. Yani hayvanat nasıl yaşıyor dünyada zevki için, o da ancak o zevki için yaşar.

Allah’tan, Allah ile ünsiyetten haberi olmaz, herkesin yaşadığı gibi o da yaşama sevdasında ve hevesinde olarak yaşar ki, bu ölümlerin en büyüğüdür ve en fenasıdır.

Vücutlara bir ölüm gelecek, herkes gidecek. O tabiatıyla olan bir şey, herkes onu görecek. Fakat gönüllere olan ölüm, çok fenadır. Onun için asıl gönülleri ihya etmektir hüner. Bu Ramazanlardan, camilerden maksat da bu gönüllerin ihyası için Cenâb-ı Hakk’ın koyduğu vesilelerdir.

RE. 219/2 Es-salevâtü’l-hamsü ... Beş vakit namaz, RE. 219/2 ... vel cüm'ati ilel cüm'a ... diğer cumaya kadar Cuma namazı RE. 219/2 ... keffârâtün limâ beynehünne, me’ctünibeti’l-kebâir. Günah-ı kebairlerden korunulduğu takdirde, günah-ı kebair ki büyük günahlar. Zina gibi, içki gibi, hırsızlık gibi, ana babaya isyan gibi günahlar büyük günahlar. Bunlardan korunulduğu takdirde, ufak olan günahlar tabiatıyla böyle silinir, affolur yani.

RE. 219/3 Es-salâtü fi mescidî hâzâ ... Efendimiz’in mescidi, Medine-i Münevvere’deki Mescid-i Nebevî’dir. Orada kılınan namaz RE. 219/3 ... hâzâ, efdalü min elfi salâtin fîmâ sivâhü, ille’l-mescide’l-harâmi ... Mekke-i Mükerreme’deki Harem-i Şerif’ten gayri diğer camilerin hepsinde kılınan bin namazdan fazladır. RE. 219/3 ... ve’l-cumuati fî mescidî hâzâ efdalü min elfi cumuatin fîmâ sivâhu ille’l-mescide’l-harâmi Peygamber Efendimizin camisinde kılınan bir cuma, Mekke-i Mekkerremeden gayri diğer mescidlerde kılınan bin Cuma namazından efdaldır. RE. 219/3 ... ve şehru ramedàne fî mescidî hâzâ ... Benim bu mescidimde tutulan bir Ramazan ayı RE. 219/3 ... efdalü min elfi şehri ramedàne fîmâ sivâhü; ille’l-mescide’l-harâmi. Yine Mekke-i Mekkerremeden gayri, başka yerlerde tutulan bin aylık Ramazan ayından efdaldir, benim mescidimde tutulan bir ramazan orucu.

Cenâb-ı Hak hepimize nasib etsin inşâallah… Hiç olmazsa bir sene Rasûlüllah’ın mescidinde, bir sene de Mekke-i Mükerreme’de Mescid-i Haram’da Ramazan-ı Şerif’i geçirmek ve i’tikâf etmek nasib eylesin...

RE. 219/5 Es-sulhu câizün beyne’l-müslimîne, illâ sulhan ehalle harâmen, ev harrame helâlen.

RE. 219/6 Es-samtu hikemün, ve kalîlün fâilühû; ve men kesüre kelâmühû fîmâ lâ ya’nîhi, kesüret hatàyâhü. Sadaka rasûlü’llàh. El-Askerî, Ebü’d-Derdâ RA’dan rivayet etmiş. Altında bir hadis daha var.

RE. 219/5 Es-samtü zeynün li’l-àlimi, ve setrün li’l-câhili. Bu da sükût hakkında.

RE. 219/8 Es-samtü seyyidü’l-ahlâkı. “Sükût ahlâkın efendisidir.” Efendisidir, başıdır. Hz. Enes RA’ın beyan buyurmuş. Şimdi bu üç hadisi, İbrahim Hakkı Hazretleri, marifetnameyi ele almış, Daha birçok hadisleri ve ayetleri de ilave ederekten, altı esas üzerinde, konuşmanın, çok konuşmanın, zararını belirtmiş.

Bugün sabahleyin bir misafir geldi. Bu zat aşık. İbrahim Hakkı Hazretleri’nin bulunduğu memleketten, Hasankale’de torunlarından birisinin babası ölmüş. Ona baş sağlığı için yanına gitmiş. Demiş ki:
“—Benim babamın öldüğü için bana baş sağlığı dileme! Asıl baş sağlığını dedem merhum İbrahim Hakkı Hazretleri’nin ölümü için dile… Onun ölüm günüdür bugün. Babamın ölümü değil. Çünkü babam hayattayken onun kitaplarını bize okuyor, anlatıyordu da biz İbrahim Hakkı Hazretleri’nin öldüğünü bilmiyorduk. Şimdi bugün babam öldü, artık onun kitaplarını bize ne okuyacak kimse var, ne de onu okuyup anlayacak kimse var. Binâenaleyh sen geldin ya, hiç olmazsa babamızın kitaplarından biraz oku da dinleyelim!” demiş.

Ne kadar acı ki İbrahim Hakkı Hazretleri’nin torunları, bugün babalarının bıraktığı eseri okumaktan aciz hale gelmişler. Ne var? İçerisinde biraz Arapça, biraz da Farsça karışık. Zorlanınca pekâlâ sökülebilir. Ama bir kere yazının eski şekli var. Bu eski şekli öğrenmek lazım. O eski şeklini öğrenmek bugünkü insana da zor bir şey. Çalışınca kolay, zor bir şey değil. Onu söyleyeyim size.

Geçen bize Amerika’dan ihtida etmiş biri geldi. Geçen sene hacca gitmiş olan biri. İngiliz mi, Amerikalı mı bir adam… Orada bir mektepte hocaymış ama müslüman olmuş. Müslüman olduktan sonra hem Arapça’yı öğrenmiş, hem Türkçe’yi öğrenmiş, hem İngilizceyi de biliyor tabii.

Şimdi buradan birisiyle ahbap olmuş adam, ona bir mektup yazmış. Yani hayret edersiniz. Bizim eski Türk yazısıyla. Eski Türk üslubu ile gayet açık bir şekilde mektubunu yazmış. Kendisinin Müslümanlığından, durumundan bahsetmiş, tarihi de eski Arabi tarih üzerine atmış.

Dedim yâ Rabbi! Bu adam Amerika denilen bir memlekette hoca… Profesör mü olacakmış, neymiş.
-Kanada da farklı mı?
-Efendim?
-Kanada da farklı mı?
-Kanada da farkı yok. Nerede olursa olsun.
Şimdi bu adam bizim yazımızı öğrenebiliyor, okuyabiliyor, yazabiliyor da bizim memleketimizdeki bugünün insanı İngilizceyi konuşabiliyor, Fransızcayı konuşabiliyor, Almancayı konuşabiliyor ve yazılarını da yazabiliyor. Fakat babasından, dedesinden kalan dilinin yazısını çoktan unutmuş. Allah hepimizi affetsin…

Şimdi size ben o İbrahim Hakkı Hazretleri’nin altı esası var. O altı esas üzerine kitabını yazmış. Birisi çok yeme, birisi çok konuşma, birisi çok uyuma… Şimdi biz çok yemeyi yazdık, çok uyumayı da yazdık, bugün de çok konuşmayı yazıyorduk. Bugünkü ders de sükût…

RE. 219/6 Es-samtu hikemün ... Bir hükümdür. Bir hikmet ile doludur. Öyle hüküm ve hikmettir ki: RE. 219/6 ... ve kalîlün fâilühû ... fakat bu hikmetten haberdar pek az insan vardır. Bu hikmet denilen bir cevherdir ki ne altınla, ne inciyle, ne yakutla ölçülemez. Bütün dünyanın cevahiri hikmetin yanında sıfırdır. Bütün dünyanın cevahiri hikmetin yanında sıfırdır. Fakat bugün insan bu hikmeti unutmuş ve bırakmıştır. İşi lafa, söze dökmüştür. Onun için RE. 219/6 ... ve kalîlün fâilühû ... bunları yapanlar pek az, müstesna insanlar. RE. 219/6 ... ve men kesüre kelâmühû ... kimin ki sözü çoktur, çok konuşuyor, lafı çoktur, RE. 219/6 ... fîmâ lâ ya’nîhi ... konuşması da faydasızdır, ne dünyaya yarar, ne ahirete yarar. Boş söz, dedikodudan ibaret… RE. 219/6 ... kesüret hatàyâhü. O kimsenin hataları çoktur. Sükût, âlimler için ziynet, cahiller için de hallerine örtüdür. Sükût ahlakların başıdır buyurulmuş.

Şimdi başınız ağrımazsa bakayım, hem siz dinlemiş olursunuz, hem de itiraz ederseniz, size hak veriyorum. Siz de itirazlarınızı, “Bu fazladır, bu eksiktir.” diye yaparsınız. Çünkü belki yarın bu bir kitap halinde elinize geçince daha iyi olur.

İrfan yolculuğu… Yalnız şu tabiri kullanıyor. İrfan yolcularının, altı esasından üçüncü esası az konuşma hakkındadır. Altı esas var. Bu altı esastan bu üçüncüsü az konuşmak. Bu da altı nevide beyan etmiş bunu. Birinci nevi: Az konuşma hakkında ayet-i kerimeler ve hadis-i şerifeler. Bir sayfa böyle sıralamış, tabii biz onları yazmadık. Ben yalnız size bir tanesinden bahsedeceğim. Kaf Sûresi’nin ikinci sahifesinde: "Siz hiçbir söz konuşmazsınız, o sizin konuştuğunuzu zapt eden, hıfz eden, gözleyen, hazırlanmış gözcüler ve melekler var."

Yani ağzınızdan çıkan her lafı derhal alırlar, melekler muhafaza ederler. Onun için, konuşurken biliniz ki konuşmalarınız mutlaka teybe alınıyor, gönül teybine… Bu gönül teybini bilmediğimiz içindir ki, mütemadiyen kirletiriz boş boş şeylerle… Bunlar sizin konuştuğunuz her şeyi gerek lehte, gerek aleyhte, gerek sevap, gerek günah; hiç birini kaçırmadan, güzelce zabt ve muhafaza ederler. Hafaza melekleri dediğimiz melekler. Tıpkı sizin teyplerinizin konuşmaları, sözleri kaydedip tekrar söyledikleri, bir misal olarak verilebilir.

Binâenaleyh, konuşurken çok dikkatli olmak ve lüzumsuz, faydasız sözleri söylememeye ve hele gıybet dediğimiz çekiştirmeyi kat’iyyen yapmamaya gayret etmeli. Zira bir hadis-i kudside beyan buyurulduğu veçhile; ben buraya Türkçesini yazdım.

Ey Ademoğlu,
eğer sen… Buraya dikkat edin ama: Ey Ademoğlu, eğer sen kalbinde kasavet, kalpte katılık var; vücudunda hastalık, baş ağrısı, diş ağrısı, karın ağrısı; çeşitli… Rızkında darlık, sıkıntı da var maişetinde… Bol ve geniş ve rahat kazanamıyorsun. Bunları görüyorsan, iyi bilesin ki sen boş, faidesiz sözlerle vakitlerini zayi ediyorsun da onun cezası olarak kalbinin katılığı, vücudun hastalığı ve rızkının darlığı ile uyandırılmak isteniyorsun.

Bunları sana verirken, Allah seni uyandırmak için yapıyor. Yani sen kendini öyle ufak bir mahlûk sayma! Sen kâinatın zübdesi, kâinat senin içine dürülmüş, dünya ve ahiretin bahtiyar bir mahlûkusun. Binâenaleyh, sırf yemenin, içmenin, zevk u sefânın kurbanı olup da gitme!

Bazen insan “Ben bu kadar iyi bir kimseyim!” diye kendini öyle zanneder de, “Acaba bu musibetler bana neden ve nereden geliyor?” diye düşünür. İşte yegâne sebebi, hesaba bile katmak istemediğimiz vakitlerin zayiatına sebep olan boş laflardır.

Belki ileri gelecek ama şu vakit denilen şeyi biz hiç bilemiyoruz. Vakit nakittir dedikleri; bir derenin suyu akar gider. Böyle bir an evvel giden suyu bir daha bulamazsın. Oraya gelen su başka sudur. O giden gitti. Binâenaleyh, vakit de öyle akıyor ki bir daha onu ele geçirmenin imkânı yok.

Bugün yüz bin lirayı kaybetseniz, zararı yok. Allah yarın bir kazanç daha ihsan eder, iki yüzü de kazanırsınız. Kaybettiğiniz paranın bir kat mislini, daha fazlasını kazanabilirsiniz. Birçok hareketler oluyor, zelzeleler oluyor; evler yıkılıyor, mallar gidiyor, canlar gidiyor, şunlar oluyor; fakat hepsi telafi oluyor, hepsi yerine geliyor. Fakat vakti bulmanın imkânı yok. Vakit gitti.

Onun için, akşamki vaiz efendi konuşurken namazın vakitlerini Cenâb-ı Hak tayin etmiş. Sabah, öğle, ikindi, akşam, yatsı vakitleri tayin edilmiş. Vakit geçti mi, namaz geçti diyor artık.
“—E sonra kılarım!”
O sonra kıldığın namaz o namaz değil artık, geçti o... O vaktinde kılınacaktı o zaman. Vaktinde kılamadığın, geçen namaza geçti diyor. Bir tanesi de böyle fetva vermiş. Ama kazalara da cevaz vermişler.

Fakat bunu anlamak ve ondan dönmek kadar da zor bir şey olmadığını göre gelmekteyiz. Bu bir alışkanlık eseri olarak kim bilir ne zamandan beri devam edegelmiştir. Şimdi anladık ama terki çok müşküldür. Büyük riyazetlere, mücâhedelere, halvetlere, uzletlere devam neticesinde, Cenâb-ı Hakk’ın inayetine mazhariyetin ve mücâhededeki azmin sayesinde kurtulmak mümkün olabilir.

Bunlar yapılmadıkça, kuru kuruya okumakla, dinlemekle veya bilmekle bunları halledip sükût sahibi, vakar sahibi olmak; nefeslerini boşa geçirmeyip zikrullah ile meşgul olabilmek kolay bir şey değildir. Herhalde mücâhedelere azm ve sebat ile devam etmek gerekir.

Maazallah bir memleketi düşman işgal ederse ordunun artık oradan kolayca çıkması mümkün müdür? Bırakıp gider mi? Her halde onu oradan çıkarmak istiyorsak, ne lazım olursa olsun, kanlı mücâhedelerin neticesindeki zafere bağlı olduğu hepimizce malum. İşte Çanakkale, işte Anadolu, işte Filistin, Kudüs… Bak hürriyete pabuç bırakan var mı? Herhalde mücahede ile zafere ulaşmak lazım. Yoksa lafla hürriyet olmaz. Aynı bunun gibi nefsin elinden kurtulup insanlıktan matlub olan kemali elde etmek için nefis ve şeytanı yenmedikçe ve bunları mağlup edip yerlere sermedikçe, insan ne dünyada ne de ahirette rahat ve huzur bulamaz.

Bunlar ise diğer düşmanlar gibi el ile tutulur ve göz ile görülür olmadıklarından onlarla mücâhede, düşmanlarla yapılan mücahededen daha zordur. Bir de var ki düşman bizi mağlup etse en nihayet onların idaresinde gene yaşar ve dünyalıklarımızı temin ederiz. İşte bugün olduğu gibi. Birçok Hristiyan memleketlerinde dükkanlar, tüccarlar, sanatkârlar, işçiler mevcut. Din ve dünyalarını da muhafaza edip durmaktadırlar.

Fakat bu nefs-i emmârenin şehveti, gazabı, kini, hırsı, hasediyle, riyakarlığı, kibri, gururu, azametiyle şeytanın da esiri olup maazallah bir kere de Allah’ı ve zikrini ve ibadetleri unutturdu mu tamam, artık bir şey istemez.

Onun için gerek Cenâb-ı Hakk’ın ve gerekse Peygamberimiz’in ve büyüklerimizin sözlerine, nasihatlarına son derece ehemmiyet verip; daha küçük yaşından itibaren nefisle mücahedeye alışmak ve ona hiçbir zaman teslim olmamak hem İslamî hem de insani bir vazifedir.

Çok yiyip vücudu semizlendirmek, çok uyuyup ömrü zayi etmek ve çok konuşup vakitleri boş yerlere harcamak, günah yerlerinde geçirmek elbette ne müslümana ne de insana yakışır bir şey değildir. Çünkü müslümanlara öldükten sonraki ahiret aleminde bu hayatından sorulacak:
“—Hayatını nasıl geçirdin? Paralarını nasıl kazandın ve nerelere harcadın? Ömrünü, gençliğini nasıl geçirdin?”
Sorguların cevabını vermek mecburiyetindedir. İnsan da velev müslüman olmasa bile hayvan olmadığı için o da hayatından mes’uldür. Çünkü bu hayatta onu bekleyen insani vazifeler doludur. İster bilsin ister bilmesin,cehennem olacağını unutmamalıdır. insanlık sıfatını taşıdığından dolayı mutlaka insanca yaşaması ve insanlığa zararlı değil belki faydalı olarak yaşaması icab ederken, bunu ihmalinden naşi mes’uliyeti ağır olup, cezasının cehennem olacağını unutmamalıdır.

Evet insan belki imansız ve istediği gibi yaşar ama muhakkak ölüm ile biten bu hayatın arkasındaki ahireti unutmamak gerekir. Buna inanmamak ise, Allah’ın varlığına inanmamak demektir. Bundan da daha büyük cahillik ve gaflet olamaz. Allah razı olsun bizleri uyandırmaya sa’y ve gayret gösteren bilumum büyüklerimize; eğer onların güzel eserleri olmasaydı, nefis ve şeytanın bizleri bir lokmada yutacaklarından şüphemiz yoktur.

Şimdi Ma’rifetname sahibinin 318. sayfadan itibaren çok konuşmamak için söylediklerini okuyoruz.

İnsanın kalbinin katı, vücudunun hasta ve rızkının dar ve zor olmasının en birinci sebebi ömrünü boşa zayi edip, lüzumsuz konuşmalarındandır. Sakın sen deme ki filan ve filanlar o kadar geveze ve boşboğaz, lafazan oldukları halde; hem vücutları çok dinç ve rızıkları da çok boldur.

Ey aziz kardeş! Bu vücut sağlığı ve rızık bolluğunun en güzeli hayvanlardadır. Sen görmüyor musun Eyüp Sultan’daki güvercinlerin yaşayışını. Hele Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’deki güvercinlerin sayesinde birçok insanlar da yaşıyor.

Sakın sen böyle bir hayata özenme. Maddi rızıkların ne kıymeti olur. Onların kıymeti ancak çıkardıklarımız kadardır. Tenezzül edilecek bir şey değildir. Onu ancak hayvanlar tercih eder. İnsanların tercihi gönüllerinin manevi rızıklarıdır ki, ancak bunlarla Hak Subhànehû ve Teàlâ’nın rızası ve ahiretin sonsuz nimetleri elde edilebilir. Bu fani, sonu gelen nimetlerin ne kıymeti var!

Öyleyse sen bu ebedi nimetlerden bizleri mahrum eden çok laftan ve bahusus kardeşler arasını açacak olan dedikodudan ve gıybetlerden tamamiyle uzak dur! Zinhar bir müslüman kardeşinin aleyhinde hiç konuşma; konuşanlara da müsaade ve müsamaha etme! Herkesin kusuru, günahı kendine aittir. Sen daima ayıp örtücü ol!

Ayıp açmak, kusur u kabahat görmek, kendini bilmemek ve görmemekten ileri gelir. Bir kere şöyle dikkatle kendimizi yoklayacak olursak, kim bilir ne kadar yüz kızartıcı hallerimiz olmuştur. Hiçbir şeyimiz olmasa bile gafletimiz yeter. Eğer kendimizi olgun bir insan zannediyorsak, bu da büyük bir hatadır. Çünkü olgun bir efendi, kat’iyyen kimseyi gıybet etmez ve kusur ve kabahatini açmaz.

İnsanlar güneş gibi faydası ammeye olmalı, geceler gibi de ayıpları örtücü olmalıdır. Yağ gibi herkese … su gibi de akıp herkesi kandırması gerektir. Böyle olmayıp da ömürlerini boşuna geçirenlerin zararı hem kendilerine hem de örnek oldukları diğer kimseleridir. Nitekim hadis-i şerif şöyledir:
“—Ey Ademoğlu! Bu kadar çok laf ile, söz ile hikmet denilen nimeti nasıl umarsın? Hikmeti kalbin ve lisanın sükûnundan iste. Yani hikmeti ancak o zaman bulabilirsin. Hikmet bir nimet ve devlettir ki, her kime verilirse o kimseye hayr-ı kesir verilmiş demektir.”

Onun için (İnnâ a’taynâ ke’l-kevser)’deki kevser kelimesini tefsir ederken, Hamdi Efendi tefsirinde kevser kelimesini hikmet ile tefsir etmiştir. Hikmet şöyle tarif edilmiş: Adalet, ilim, hilim, nübüvvet, Kur’an-ı Kerim, esas İncil-i Şerif denildiği gibi Allah-u Teàlâ’nın hükümlerdeki gayesini şek şüpheden ari olarak anlamak, eşya ve mevcudatı bilmek, hayırlı işleri işlemek ve eşyanın hakîkatına muttali olmak demek.

Ayrıca mevcudatın ahval ve keyfiyetinden, keyfiyet-i hariciye ve bâtıniyyesinden bahseden ilme de hikmet denir. Ulum-u saire bunun eczasıdır. Esas olan ilim ilm-i hikmettir. Cenabı Hakk’a taat, fıkıh ilmi, din ilmi, din ilmiyle amel, Allah-u Teàlâ’nın emirlerine ittiba, havf u haşyet, zekâ, idrak, takva, akıl; işinde, söz ve hareketlerinde isabet ve tefekkür manalarını da taşır ki hemen her şey de bunun içinde demektir. Kevserin diğer manalarıyla beraber bu manada tefsiri yerinde olmuştur.

Binâenaleyh, bulunmaz bir nimetin çok konuşan kimselere verilmemesi, en büyük bir cezaya çarpılması demektir. Öyleyse ey muhterem kardeş! Sakın nefsine aldanıp da aleme kendimi beğendireceğim diye ağzına geleni söylemeye alışma! Hem tavsiye hem rica ederim. Hem kendi ömrünü hem de başkalarının vakitlerini zayi etmekten kork ve kaçın!

Hadis-i şerifin üçüncü bölümü:

Ey Ademoğlu! Hiçbir kimseyi ebediyyen gıybet etme! Muhakkak her kim gıybeti terk ederse, içinin nuru ve esrarları dışına çıkar, herkes istifade eder demektir. Madenlerin yerin altından çıkıp beşeriyetin faydalandığı gibi esrar hazineleri ve kerametler zahir olur, Hak Sübhànehû ve Teàlâ’ya muhabbet zahir olur, artar, daim olur. Kadr ü kıymeti de o derece yüksek olur.

Hadisin dördüncü bölümü şöyle:

Ey Ademoğlu! Senin lisanın doğru olmadıkça, dinin doğru olmaz. Dinin doğruluğu lisanın doğruluğuna bağlıdır. Dilin doğru olmaz, kalbin doğru olmadıkça. Dilin doğru olması, kalbin doğru olmasına bağlıymış. Kalbin de doğru olmaz, benden hakkıyla utanmadıkça. kalbin de doğru olmaz. Az konuşmanın, günahlardan kaçmak ve muradlarına nail olmak ve insanlarla hüsn-ü muaşeret etmek ve esrarları ve hayırları muhafaza etmek gibi birçok faydaları vardır. Zira insanın İslâmiyet’i muhafazası, dilini muhafazasına bağlıdır. İnsanın İslâmiyet’i muhafazası, dilini muhafazasına bağlıdır. Söylerken hayır söyle veya sükût eyle!

Dil vücudun ufak bir parçasıdır fakat kabahati, günahı hepsinden büyüktür. Ameli, hatası çoktur. Cennet onunla kazanılır, cehennem de… Kim ki sükût eder, her belâdan necat bulur.

Kim ki yalan söyler, ol hàib u hàsir olur, zarar ve ziyandadır. Yalan söylemek imandan uzaklaşmaktır. Yalanın en kötüsü iftiradır. Rüyada ziyade söylemek Allah-u Teàlâ’ya iftiradır.

Gıybet sözlerin en kötüsüdür. İslâm’daki zinadan daha eşed ve haramdır. Gıybet olunan mü’mine yardım etmek, onu müdafaa etmek her mü’minin vazifesidir. Kıyamette Allah-u Teàlâ’nın affına mazhar olmaya sebeptir.

Mü’min hiçbir zaman tan edici, lânet edici, hayâsız olmaz. Nası ayıplayan, o ayıbı işlemedikçe ölmez. Nası ayıplayan, o ayıbı işlemedikçe ölmez. Kur’an’ı lühûn-u arabi üzerine okuyun! Ehl-i fıskın okuduğu mûsikî ve tegannî ile okumayın!

Kelime-i tayyibe yani güzel söz ve sohbetler sadakadır. Kardeşlerin yüzlerine gülümseyerek bakmak da sevaptır. Yemek yedirmek ve gece namazlarını kılmak, güzel ve doğru konuşmak, edebe riayetle konuşmak, Hz. Allah’ın rıza-i şerifini celb eder. Kalbin safâsı iki huyda tamam olur. Birisi malının artığını vermekle, birisi de sözünün fazlasını tutmakladır. Çok gülmek insanın kalbini öldürür. Çok şaka ve latife kişiyi ateşe götürür.

Fâsık metholunduğu zaman; yani Allah-u Tebâreke ve Teàlâ Hazretleri’ne karşı isyan edip, tâat-ı ilâhiyyeden huruç eden kimse metholunduğu zaman, Cenâb-ı Hak gazap edip Arş-ı A’lâ titrer.

Mü’min’i yüzüne karşı methetmek onu kesmektir. Kişi dilini muhafaza etmedikçe, imanının hakikatını bulamaz. Allah hakkı için zindanda hapsolunmaya lisandan daha muhtaç hiçbir şey olmaz. Lisanın sükûtu, öyle mümtaz bir hikmettir ki onu işleyen pek azdır.

Zikrullahtan gayrı kelamı çok etme ki kalbin katı olur. Halbuki kalbi katı olan Allah-u Teàlâ’dan da uzak olur. Lisanına sahip olana müjdeler olsun. O kimse ki evine sığınıp nastan uzak durmuştur. Her nimet sahibinin hasetçileri bulunacağından, hacetlerinizin hasıl olması için işlerinizi saklayınız, ifşa etmeyiniz.

Biz cemaat-i enbiya emrolunmuşuzdur ki, nas ile akılları miktarınca konuşalım! Sen bir kavme akılları ermediği sözü söyleme! Söylersen o söz onların çoğuna fitne olur. Öyle ise sakın insanların akıllarının ermediği şeyleri, esrarı söylemeye kalkma. Fitne uyur, onu uyandıran lânet olunmuştur.

Sırları açmak, ifşa etmek haramdır. İfşa eden pişmandır. Bir kimse, bir kimseye tenhada bir söz söylese, o söz ona emanettir. Onu kimseye söylemesin ki hıyanetlik etmiş olur. Kâmillerin göğüsleri, gönülleri esrar hazinesidir.

Sıddık-i Ekber RA Efendimiz mübarek ağızlarında taş saklarlardı ve beyhude söz söylemekten korunurlar idi. Ancak zaruret zamanında taşı çıkartıp konuşurdu. “Dildir ki insanı belalara ve kadim cefalara salmıştır.” diye ahbaplarını da uyandırırdı.

İmam-ı Ali KV buyurmuş ki eğer Rasul-i Ekrem SAS Hazretleri’nin mübarek fem-i saadetlerinden işittiğim esrarı ben size söylesem, siz benim yanımdan çıkıp dersiniz ki:
“—Muhakkak Ali kezzabdır!”
Bunu kim işitmiştir? Kişi bilmediği şeyin düşmanı olduğunu duyurmuştur. Zeyne’l-Abidin Hazretleri de bunu şiirleriyle açıklamıştır.

RE. 219/6 Es-samtu hikemün, ve kalîlün fâilühû; ve men kesüre kelâmühû fîmâ lâ ya’nîhi, kesüret hatàyâhü. Ebü’d-Derdâ Hazretlerinin rivayet buyurdukları bu hadis şerifteki hikemden murad, ilimden bir hikmet olduğunu buyurmuşlar.

Sükût her ne kadar muteber bir meziyet ise de bunun tefekkürle birlikte olması arzu edilir. Tefekkürsüz sükûtlar, mühim bir mânâ ifade etmez. Sükûtu isteyenlerin azlığıda ... Boş sözlerle vakitlerini geçirenlerin hata ve günahlarının da o nisbette fazla olacağını beyan buyurmuştur. Sükûtun faydalarından birisi de insanı ekseriyetle cehaletten, sefihlikten men eder. Sükuta hikmet tesmiye olunmasının sebeplerinden birisi de hikmetlerin sükût ile beraber olan düşüncelerden, tefekkürlerden neş’et ettiği içindir. Kalpte gayet faydalı nasihatlar, hikmetler iras ettiğinden dolayı kendisine hikem denilmiştir.

Hz. Enes RA’ın beyan buyurduğu bu hadis-i şerif, bize sükûtun ne demek olduğunu güzel bir şekilde anlatmaktadır. Sükût olmadıkça diğer güzel ahlakların bulunması çok müşküldür. Zira lisan insanın tercümanıdır. Lisan insanın tercümanıdır. İnsanın kemâli, kelâmının azlığındadır. İnsanın kemâli, kelâmının azlığındadır.

Binâenaleyh sükût halini muhafaza edenlerin halleri mestur kalır. Ne olduklarının bilinmesi müşküldür. Fakat konuşan kimselerin sözlerinden, nasıl adam oldukları derhal anlaşılır. Binâenaleyh sükût cahilin cehlini örter. İlim sahipleri için de güzel bir zînettir. Binâenaleyh vakar ve sükûnet sahiplerinin konuşmaları da gayet basiret üzerinde olması gerektir. Konuşmalar ekseriyetle insanı nefsini kontrol etmekten uzaklaştırır. Halbuki başlıca vazifelerimizden birisi de nefsimizi kontroldür ve kendisiyle Rabbi arasındaki hâlâtın muhafazasına ancak sükûtla imkân bulunabilir. Bu imkânı elden çıkarmamak için, her mü’min ü muvahhide yakışan şey sükûttur vesselâm. Az konuşmak, günahlardan korunmayı da mûcib olur. Ey aziz, ehlullah demişler ki… Hep böyle söyler kendisi. Kendinden demiyor yani, ehlullah diyor diye söylüyor. Ehlullah demişler ki:
“—Bu zaman sükût zamanıdır. Evlere mülâzemet zamanıdır. İnsan iki küçük parçanın idaresi altındadır. Bunlardan biri yürektir, diğeri de dildir. Gerçi tekellüm insanda keramettir, lâkin sükût her belâdan selâmettir. Lisan insanın mizanıdır. Bir aslandır ki, onu bırakmak çok tehlikeli, ziyandır. Sükut vakar elbisesidir, özür dilemene lüzum bırakmaz.

Söylemediğin söz kendi hükmündedir. Söylersen sözünün hükmü altına girersin. Az konuşan pişmanlıktan emin olur. kimin ki sükûtu uzundur, onun kadri cemîldir. Kim ki her zaman ayıp örtücüdür, onun da ayıpları örtülü kalır vesselâm.

Bu uzayacak. Devam edersek, hatmimizi okumaya vakit kalmaz. Gerisini de inşâallah gelecek dersimizde okuruz. Li’llâhi’l-fâtihah!

Hicri Yeni Yıl ve Aşure

Kısa ve Öz Sohbetler

Server Yayınları

Dinle Hata Bildir/Öneride Bulun Not Ekle

Server Kürsü

Namaz Vakitleri

27 Zilhicce 1445

03 Temmuz 2024

İmsak

03:30

Güneş

05:29

Öğle

13:13

İkindi

17:13

Akşam

20:47

Yatsı

22:37

Mehmed Zahid<br>KOTKU

Mehmed Zahid
KOTKU

Hakkında

Hadis Dersleri (MZK)

Cuma Sohbetleri (MZK)

Münebbihat Dersleri

Mahmud Es’ad<br>COŞAN

Mahmud Es’ad
COŞAN

Hakkında

MEC YÂD ve Belgeseller

Hadis Dersleri (MEC)

Cuma Sohbetleri (MEC)

Tefsir Dersleri

Tasavvuf Sohbetleri

Mübarek Gün ve Geceler

Gurbet Sohbetleri

Hac ve Umre

Aile Eğitim Kampı Konuşmaları

Anma Programları

Konferanslar

Sorular ve Cevaplar

Diğer Çeşitli Konuşmalar

Muharrem Nureddin<br>COŞAN

Muharrem Nureddin
COŞAN

Hakkında

Konuşmalar

Mübarek Gün ve Geceler

Önemli Mesajlar

Basın Bildirileri

Tüm Sohbetleri Listele

Kısa ve Öz Paylaşımlar